Linkovi

Nobelova nagrada za hemiju 2019: litijumske baterije


Goran K Hansson, Secretary General of the Royal Swedish Academy of Sciences, and academy members Sara Snogerup Linse and Olof Ramstrom, announce the winners of the 2019 Nobel Prize in Chemistry during a news conference at the Royal Swedish Academy of Scie
Goran K Hansson, Secretary General of the Royal Swedish Academy of Sciences, and academy members Sara Snogerup Linse and Olof Ramstrom, announce the winners of the 2019 Nobel Prize in Chemistry during a news conference at the Royal Swedish Academy of Scie

Komitet za dodjelu Nobelove nagrade za hemiju je ove godine odlučio da se nagrada dodijeli za razvoj litijum-jonskih baterija. Nagradu će podijeliti John B. Goodenough, M. Stanley Whittingham i Akira Yoshino. 

Litijumske baterije su nešto što svi možda i ovom trenutku, imamo u ruci – one su jedan od najvažnijih dijelova naših mobilnih iređaja, ali i druge tehnike. Zapravo, čak i ljudi koji nemaju neko poznavanje nauke, pogotovo hemije i fizike, znaju za litijumske baterije. Naravno, danas koristimo i druge baterije, kao što su alkalne baterije, koje datiraju još iz 19. vijeka. Zapravo, ovogodišnji dobitnici su zamijenili paradigmu baterije i razvili sasvim novi tip baterije. Litijum je najlakši metal i to znači da se može „upakovati“ mnogo atoma litijuma i da te baterije još uvijek budu prilično lagane. Također, litijum je veoma reaktivan element, i, da bi ga koristili u baterijama, moramo ga „pripitomiti“. Ali, najvažnije je to što se ove baterije mogu ponovo puniti. Zapravo, to je najveće postignuće ove trojice naučnika.

John B. Goodenough (rođen 1922. u Jeni, Njemačka), američki je fizičar i profesor pri Državnom univerzitetu Austin u Teksasu. On je, do danas, najstariji dobitnik Nobelove nagrade uopšte, ne samo Nobelove nagrade za hemiju.

M. Stanley Whittingham (rođen 1941.) je britanski hemičar, trenutno profesor na Univerzitetu Binghamton, a alma mater mu je Oxford. Upravo je on započeo priču oko stvaranja litijumske baterije.

Akira Yoshino (rođen 1948. Osaka, Japan) japanski je hemičar i profesor na Meijo univerzitetu. 1983. je stvorio prvu upotrebljivu litijumsku bateriju, bateriju koju je moguće ponovo puniti. Njegov prototip je sadržavao litijum-kobalt oksid, kojeg su otkrili John B. Goodenough, Koichi Mizushima (Oxford) te tim sa Stanforda. Litijum-kobalt oksid je koristio kao katodu, a poliacetilen kao anodu. 1991. Sony će komercijalizirati ovaj izum.

Ovo je još jedna od nagrada koja se dugo očekivala i možda čak i kasni. Posljednjih dvadeset godina naše civilizacije je zasnovano na postojanju ovog malog uređaja. Jedna od reperkusija ovih baterija je i to da su omogućile da se više oslanjamo na struju, a manje na fosilna goriva. Drugim riječima, ovaj tip baterija je prokrčio put održivoj budućnosti svijeta, ili se bar tako nadamo. Također, ove se baterije mogu reciklirati, a litijum je manje toksičan metal.

Također, ovom prilikom treba istaći još neka važna imena vezana za razvoj litijumske baterije, kao što su profesor Robert Huggins i marokanski inženjer i naučnik Rashid Yazami.

  • 16x9 Image

    Jelena Kalinić

    Biolog, dopisnik Glasa Amerike za nauku, i dobitnica EurekaAlert (AAAS) Felowship 2020. za naučne novinare. Vodi blog Quantum of Science od 2015.

XS
SM
MD
LG