Sa mosta Mehmed-paše Sokolovića u Višegradu u noći 9. januara odjekivalo je ime Ratka Mladića. Tamo je navijačka grupa “Delije“ uz vatromet proslavljala Dan Republike Srpske, kako se može čuti u videu koji su objavili na društvenim mrežama i u brojnim medijima, izvještava Detektor.
Osim ovih povika, navijači su istaknuli i slike Mladićeve vojničke kape i pjevali pjesmu “Generale, nek' je tvojoj majci hvala“, kojom odaju počast ovom bivšem komandantu Glavnog štaba Vojske Republike Srpske (VRS), kojeg je Mehanizam za međunarodne krivične sudove u Hagu osudio na doživotnu kaznu zatvora za genocid u Srebrenici, progone Bošnjaka i Hrvata, terorisanje građana Sarajeva i uzimanje pripadnika UNPROFOR-a za taoce.
Društvene mreže desničarskih i proruskih organizacija bile su preplavljene čestitkama povodom Dana entiteta. Tako je organizacija “Hrabro za Kosmet” na svom Telegram kanalu objavila nekoliko fotografija i video sa proslave. Na jednoj od fotografija, za koju su naveli da je napravljena u Bijeljini, nalazi se nekoliko osoba okupljenih oko zastave s Mladićevim likom ispod kojeg je ispisano “Heroj”. U videu je prikazano kako se ista zastava vihori na koncertu grupe “Beogradski sindikat”, koji je održan u Bijeljini.
“Hrabro za Kosmet” godinama, kao humanitarna organizacija, prikuplja pomoć za Kosovo, a bili su i jedni od učesnika okupljanja desničarskih organizacija na graničnom prijelazu Jarinje krajem 2022. godine, kada su pokušali iz Srbije preći na Kosovo, o čemu je Detektor ranije pisao. Ova organizacija tada je prodavala značke za “pomoć deci Donbasa”, proizvedene u Rusiji, a ranije su prodavali značke s Mladićevim likom, natpisima “Rusi na Kosovu”, slovom “Z”, koje od početka ruske invazije na Ukrajinu – od februara 2022. godine – predstavlja simbol pod kojim se bori ruska vojska.
Jedan od članova ove muzičke grupe objavio je video s koncerta na kojem je moguće vidjeti anti-NATO zastavu, te onu na kojoj je “nema predaje” ispisano preko geografske karte Srbije, koja uključuje Kosovo.
Kenan Hodžić, viši asistent na sarajevskom Fakultetu za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije, smatra da je zvanično obilježavanje u stilu militantne predstave nastavak tradicije koja uvijek ima negativne, radikalne i kontraprotuktivne političke učinke na međuetničke odnose u BiH.
“Orkestrirana strateška podrška ekstremističkih organizacija problematična je zbog načina organizovanja i retorike koja ima direktan uticaj na lokalnu sredinu”, dodaje Hodžić.
“Srpsko-ruski centar Majak” na društvenoj mreži Instagram objavio je fotografije na kojima čestitaju Dan Republike Srpske, uz poruku “ako je Drina granica, popit ćemo je”, a na sličan način čestitku je uputila i desničkarska organizacija “Zentropa Srbija” – beogradski ogranak transnacionalnog foruma ekstremnih desničarskih pokreta.
“Granice Republike Srpske ucrtane su i krvlju, pa će i krvlju biti branjene”, stoji u Zentropinoj objavi u kojoj navode da je ovaj bosanskohercegovački entitet “neslomivi bastion srpstva” i “osnova za konačnu slobodu srpskih zemalja”.
Proslavu je, uz pirotehniku i zastavu Vojske Republike Srpske, organizirala i “Četnička omladina Gacko”, na Klinjem jezeru u blizini ovog grada. Ova grupa ranije je izražavala podršku četničkim vođama, generalima presuđenima za genocid i ratne zločine, kao i ruskoj invaziji na Ukrajinu, a pozivali su i na učešće u koloni koja je uznemiravala bošnjačke povratnike u Gacku, o čemu je Detektor ranije pisao.
Najmanje dvije osobe sa zastavom Republike Srbije i “Srbske akcije”, krajnje desničarske organizacije iz Beograda, obilježile su 9. januar posjetom Spomeniku palim borcima VRS-a u Bijeljini. Ova organizacija poznata je po organiziranju skupova i protesta u znak podrške Rusiji te porukama da su “NATO zločinci” krivci za rat u Ukrajini, a učestvovali su i u skupu na Jarinju.
Hapšenja u Doboj Jugu zbog grafita o Ratku Mladića
Na upit Detektora o incidentima tokom proslave neustavnog praznika, iz Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske saopštili su da je svečanom defileu i koncertu na Trgu Krajine u Banjoj Luci prisustvovalo više od 10.000 građana, te da je sve proteklo mirno i bez incidenata, zbog čega su se zahvalili građanima.
Iz zvorničke Policijske uprave naveli su da je tokom ovog dana stanje bilo zadovoljavajuće, ali od manjih incidenata bilježe da je jedna osoba u Vlasenici vozila automobil registarskih tablica s obilježjem 9. januara. Ova osoba je ranije tokom dana prijavljena zbog nepristojnog ponašanja, zbog čega je u toku postupanje po prijavi.
Iz Policijske uprave Foča nisu odgovorili na upit Detektora da li je bilo incidenata u ovome gradu, niti su odgovarali na naše pozive.
Jedan incident zabilježen je i na području Zeničko-dobojskog kantona kada su policijski službenici u mjestu Karuše, općina Doboj Jug, uhapsili dvije osobe jer su ispisivale grafite s imenom Ratka Mladića. Uhapšeni su, navode iz policije, počinili krivično djelo “izazivanje narodnosne, rasne i vjerske mržnje, razdora ili netrpeljivosti”, te je o svemu obaviješten i dežurni tužilac.
Proslave u Srbiji i Rusiji
Osim proslava u BiH, jedna je organizirana i u Zrenjaninu u Srbiji, a organizacija “Narodna patrola” podijelila je video ove proslave uz poruku “Petrovgrad za braću preko Drine”.
Članovi ove desničarske organizacije, koja sebe vidi kao društveno uticajnu, pružali su podršku “ruskom i bjeloruskom narodu u borbi proritv nacističke i prozapadne vlade iz Kijeva”, a poznati su i po neprijateljskom raspoloženju prema migrantima i izbjeglicama koje prolaze kroz Srbiju na putu ka Zapadnoj Evropi.
Grupa je čak i napadala migrante, naoružana biber sprejem, a mnogi članovi su bili i članovi drugih ekstremno desnih grupa, uključujući “Zavetnike” koji su kasnije postali zvanična politička stranka i čija se liderka, Milica Đurđević Stamenkovski, fotografirala s predsjednikom Republike Srpske, Miloradom Dodikom, tokom proslave Dana entiteta.
Osim ovih organizacija, proslavu Dana Republike Srpske podržali su i proruski mediji, pa je tako “Sputnik” objavio video u kojem, uz čestitku, poručuju da ovaj dan “ne mogu zaustaviti ni američki lovci, ni Scholtz, ni Schmidtovi, a kamoli liderčići iz Sarajeva”. Njima se u čestitkama priključio i “Serbski Vestnik”, koji je na Telegramu objavio arhivske fotografije vojnika VRS-a i Ratka Mladića u čast 9. januara.
Proslava je organizirana i u Novorosijsku, gradu u južnoj Rusiji, odakle je Aleksandr Zaldostanov Hirurg, vođa organizacije “Noćni vukovi”, koja se smatra jednim od najvažnijih načina kojim Rusija širi svoj uticaj, podijelio video slavlja. Skupu je prisustvovao i Apti Alaudinov, komandant specijalne jedinice ruske vojske “Akhmat”, koji je čestitao “ruskoj braći koja se bore s njim, rame uz rame, u istom rovu“.
Alaudinov je proglašen herojem Ruske Federacije i Luganske Narodne Republike, zbog svojih zasluga tokom invazije Rusije na Ukrajinu, a predvodi snage Ramzana Kadirova u Ukrajini koje su optuživane za ratne zločine, zlostavljanja i silovanja.
“Pobjeda Rusije je šansa za cijeli svijet, a za Srbiju je ovo i šansa za ponovno ujedinjenje njenog naroda i obnovu pravde”, poručio je Zaldostanov u poruci na Telegramu.
Lejla Ramić-Mesihović, profesorica međunarodnih odnosa na Burch Univerzitetu u Sarajevu, podsjeća kako je predsjednik Ruske Federacije Vladimir Putin govorio o BiH na godišnjoj konferenciji u decembru prošle godine. Ona smatra da postoji interes za stalnom saradnjom vlasti u Republici Srpskoj i Rusiji.
“Najveći efekat saradnje je da se prkosi Zapadu od strane Republike Srpske, odnosno vladajuće elite koju predvodi Dodik, i Putina, predsjednika Ruske Federacije”, kaže Ramić-Mesihović i dodaje da je značajna i najava dolaska ruske državne televizije RT u BiH.
“Ako ruski na ambasadorskom nivou prisustvuje obilježavanju, to je i signal cijele Ruske Federacije”, dodaje ona.
“Noćni vukovi” iz Republike Srpske bili su dio zvaničnog defilea u Banjoj Luci gdje je uz Dodika stajao ambasador Ruske Federacije u BiH, Igor Kalabuhov. Zaldostanov je u javnosti predstavljen kao jedan od bliskih prijatelja predsjednika Ruske Federacije, Vladimira Putina, a od 2014. godine se nalazi i na crnoj listi SAD-a zbog dešavanja u Ukrajini. Grupa je na listu sankcija EU dodana u julu 2022. godine, nekoliko mjeseci nakon početka invazije na Ukrajinu, a Zaldostanovu je zabranjen ulazak u BiH, Kanadu, Sjedinjene Američke Države i još najmanje dvije evropske zemlje.
Hodžić pojašnjava kako se zaljubljenici i promoteri ruske panslavenske kulture sporadično pojavljuju u javnosti, ne samo tokom 9. januara, nego i drugih proslava određenih datuma.
“Ono što je karakteristično za 9. januar je upravo činjenica da znakovite ruske zastave i Putinove slike odražavaju postavljeni trend nagrađivanja i zasluga u spektru hibridnih alata koji dugoročno imaju za cilj veću bliskost i opasne posljedice sa sigurnosnim implikacijama”, kaže Hodžić.
