Linkovi

Nobelova nagrada za fiziologiju ili medicinu 2020: virus hepatitisa C


Harvey J. Alter, Michael Houghton and Charles M. Rice, are seen on a screen as the three laureates as they are announced as the winners of the 2020 Nobel Prize in Physiology or Medicine during a news conference at the Karolinska Institute in Stockholm.
Harvey J. Alter, Michael Houghton and Charles M. Rice, are seen on a screen as the three laureates as they are announced as the winners of the 2020 Nobel Prize in Physiology or Medicine during a news conference at the Karolinska Institute in Stockholm.

Komitet za dodjelu Nobelove nagrade za fiziologiju ili medicinu je odlučio dodijeliti ovu nagradu za otkriće uzročnika hepatitisa C. Dobitnici su Amerikanac Harvey J. Alter, Britanac Michael Houghton i još jedan Amerikanac, Charles M. Rice

Thomas Perlman, generalni sekretar Komiteta za dodjelu Nobelove nagrade, objavio je ovu odluku danas u 11:30 po našem vremenu.

Pored hepatitisa A i B, hepatitis C je značajan uzročnik oštećenja jetre i hroničnog, ozbiljnog oboljenja jetre koje obično prolazi ispod radara, ali uzrokuje, u kasnim stadijumima, cirozu jetre te rak jetre. U takvim slučajevima jedini lijek je transplantacija jetre.

Harvey J. Alter, Michael Houghton i Charles M. Rice napravili su značajna otkrića koja su dovela do identifikacije novog virusa, virusa hepatitisa C. Prije njihovog rada, otkriće virusa hepatitisa A i B bilo je presudan korak naprijed, ali većina slučajeva hepatitisa prenosivih krvlju, naročito u procedurama poput transfuzije, ostala je neobjašnjiva. Otkriće virusa hepatitisa C otkrilo je uzrok preostalih slučajeva hroničnog hepatitisa i omogućilo krvne pretrage i nove lijekove koji su spasili milione života.

Šezdesetih godina prošlog vijeka Baruch Blumberg je utvrdio da je jedan oblik hepatitisa prenosivog krvlju uzrokovan virusom koji je postao poznat kao virus hepatitisa B, a otkriće je dovelo do razvoja dijagnostičkih testova i djelotvorne vakcine. Blumberg je 1976. za ovo otkriće dobio Nobelovu nagradu za fiziologiju ili medicinu.

U to je vrijeme Harvey J. Alter iz američkog Nacionalnog instituta za zdravlje (NIH) proučavao pojavu hepatitisa kod pacijenata koji su primili transfuziju krvi. Iako su krvne pretrage za novootkriveni virus hepatitisa B smanjile broj slučajeva hepatitisa povezanih s transfuzijom, Alter i kolege su pokazali zabrinjavajuće pokazatelje da je velik broj slučajeva ostao. Otprilike u to vrijeme razvijeni su i testovi na infekciju virusom hepatitisa A, te je postalo jasno da hepatitis A nije uzrok ovih neobjašnjivih slučajeva, kao ni virus hepatitisa B. Misteriozna bolest je postala poznata kao „ne-A, ne-B hepatitis“. Alter je demonstrirao da postoji jedan novi virus koji uzrokuje bolesti jetre, a koji je bilo potrebno podrobnije istražiti.

Michael Houghton, radeći za farmaceutsku kompaniju Chiron, poduzeo je naporan posao potreban za izolaciju genetičke sekvence virusa i identifikaciju virusa. To će 1989. i dovesti do toga da on i njegovi saradnici, Qui-Lim Choo, George Kuo i Daniel W. Bradley otkriju virus hepatitisa C. Houghton i njegovi saradnici stvorili su zbirku fragmenata nukleinskih kiselina pronađenih u krvi zaraženog čimpanze. Većina ovih fragmenata potječe iz samog genoma čimpanze, ali istraživači su predvidjeli da će neki biti izvedeni iz nepoznatog virusa. Pod pretpostavkom da će antitijela protiv virusa biti prisutna u krvi uzetoj od pacijenata s hepatitisom, naučnici su koristili serume pacijenta kako bi identifikovali klonirane virusne fragmente genetičkog materijala koji kodiraju virusne proteine. Nakon opsežne pretrage pronađen je jedan pozitivan klon. Daljnji rad pokazao je da je ovaj klon izveden iz novog RNK virusa koji pripada porodici Flavivirusa i nazvan je virusom hepatitisa C. Prisutnost antitijela kod bolesnika s hroničnim hepatitisom snažno je implicirala da je upravo ovaj novootkriveni virus uzročnik bolesti. Houghton je također otkrio i virus hepatitisa D.

Ipak i to je trebalo emprijski dokazati – da ovaj novi virus uzrokuje bolest. Charles M. Rice, virusolog s Univerziteta Washington u St. Louisu, zajedno s drugim naučnicima koje su radili s RNK virusima, primijetio je jedno područje na kraju genoma virusa hepatitisa C za koje su sumnjali da bi moglo biti važno za replikaciju virusa. Metodama genetičkog inženjeringa, Rice je sa svojim timom generirao RNK varijantu virusa hepatitisa C koja je uključivala novootkrivenu regiju virusnog. Kad su ovo ubrizgali u jetru čimpanzi, virus je otkriven u krvi i primijećene su patološke promjene slične onima koje su viđene kod ljudi s hroničnom bolešću. Ovo je bio konačni dokaz da sam virus hepatitisa C može prouzročiti neobjašnjive slučajeve hepatitisa posredovanog transfuzijom. Charles Rice je trenutno profesor virologije na Rockefeller univerzitetu. Osim ovoga, razvio je i vakcinu protiv žute groznice.

Ovi koraci u otkrivanju virusa hepatitisa C (HCV) doprinijeli su razvoju dijagnostičkih tehnika kojima je postalo moguće dijagnosticirati infekciju prije nego što virus napravi veliku štetu na jetri. Također, to je dovelo i do stvaranja antivirusnih lijekova i protokola za liječenje ove bolesti. Nažalost, trenutno nema vakcine protiv hepatitisa C i skrining, pogotovo u zemljama u razvoju nije na toliko visokom nivou da se infekcije virusom hepatitisa C otkriju rano u većini slučajeva. Prevencija uključuje testiranja donirane krvi te smanjenje rizika kod osoba koje koriste intravenozno narkotike. Hepatitis C virus inficira samo ljude i čimpanze. Prema procjenama Svjetske zdravstvene organizacije, na svijetu je oko 71 milion ljudi inficirano ovim virusom, a u 2016. je oko 399 000 preminulo od raka jetre uzrokovanog ovim s HCV. Kod oko 30% oboljelih, virusna infekcija prođe spontano bez velikih posljedica, dok se kod oko 70% razvije hronična HCV infekcija koja dovodi do upala i oštećenja jetre.

  • 16x9 Image

    Jelena Kalinić

    Biolog, dopisnik Glasa Amerike za nauku, i dobitnica EurekaAlert (AAAS) Felowship 2020. za naučne novinare. Vodi blog Quantum of Science od 2015.

XS
SM
MD
LG