Bliskoistočni region mogao bi da se suoči sa eskalacijom nasilja od strane Irana i njemu bliskih formacija protiv SAD i njenih saveznika, upozoravaju eksperti za Bliski istok poslije iranskog ispaljivanja raketa na američke trupe u Iraku, u znak odmazde zbog američkog ubistva komandanta specijalnih jedinica Iranske revolucionarne garde.
Neki međunarodni posmatrači situacije na Bliskom istoku kažu da to što je Iran ciljao iračke vazdušne baze Al Asad u Anbaru i Erbilu u regionu Kurdistana, predstavlja ključnu eskalaciju u odnosima između SAD i Irana, koju će vjerovatno pratiti talas nasilja od strane Iranu bliskih snaga, protiv interesa SAD i njihovih saveznika po regionu.
"Jasno je da je ovo značajan događaj kada je riječ o kredibilitetu iranskog režima", rekao je Ilan Berman, potpredsjednik Američkog savjeta za spoljnu politiku u Vašingtonu. On kaže da je značajna uloga koju je Kasem Sulejmani igrao za ekspanziju Irana na Bliskom istoku učinila komplikovanim za tu zemlju da prihvati njegov gubitak bez reakcije.
Sulejmani je smatran za najmoćniju iransku figuru poslije vrhovnog vođe ajatole Ali Hameneija. Pod njegovom komandom, snage Kuds uspješno su proširile uticaj Irana u takozvanom "Šiitskom polumjesecu", što je termin koji se odnosi na bliskoistočni region nastanjen šiitima, koji oblikom podsjeća na polumesec.
Iran, koji je napad SAD nazvao ratnim činom, već je proglasio dan ubistva Sulejmanija "Danom nacionalnog otpora".
U ponedjeljak uveče, SAD je prema izvještajima stavila svoje snage i protivvazdušne baterije širom Bliskog istoka u stanje visoke borbene gotovosti zbog mogućih napada iranskih bespilotnih letjelica.
Pored toga, Sekretarijat za unutrašnju bezbjednost SAD upozorio je u subotu na moguće "unutrašnje zavjere" protiv infrastrukture SAD, uključujući i cyber napade.
Prema Nikolasu Blanfordu iz Atlantskog savjeta, iranski režim vjerovatno će zavisiti od mreže prijateljskih milicija koje je osnovao širom Bliskog istoka tokom godina miješanja u odnose po regionu.
"Postoji mnogo američkih snaga na Bliskom istoku koje bi potencijalno mogle da postanu meta. Moguće je da ćemo vidjeti nešto i na granicama Izraela. Vjerovatno će Islamski džihad ispaliti neke rakete iz Gaze na južni Izrael. Možda i neke iračke (šiitske) grupe, ili čak možda libanski Hezbolah, koji se sad nalazi u Siriji", rekao je Blanford za Glas Amerike.
Poslije revolucije 1979, iranski režim formirao je snage Kuds, odgovorne za iranske spoljne operacije kako bi širile njegove revolucionarne vrijednosti. Tokom godina, snage Kuds podržavale su proiranske paravojne grupe u zemljama Bliskog istoka poput Libana, Iraka, Sirije, Bahreina, Avganistana i Pakistana.
Interesi SAD u regionu posebno su u riziku od napada Hezbolaha, koji je prikupio respektabilnu snagu kod kuće i napolju od svog nastanka 1982, tvrdi Tomas Abi Hana, analitičar bezbjednosti u Stratforu tret lensu.
"Hezbolah je jedan od najmoćnijih, ako ne i najmoćniji politički akter u Libanu", kaže on.
"Ima raketni arsenal koji čini više od 130 raketa i minobacača, istoriju izvođenja napada i protiv SAD, i protiv drugih ciljeva u Libanu i na drugim mjestima".
Abi Hana kaže da bi Hezbolah mogao da napadne snage SAD u Siriji ili izraelske ciljeve.
Hezbolah u Latinskoj Americi
Abi Hana kaže da je Hezbolah tokom godina razvio "prilično robusnu cyber jedinicu", koju takođe može da koristi za cyber napade protiv SAD. Štaviše, globalno prisustvo grupe u regionima poput Latinske Amerike i Evrope, daje joj mnogo širi dijapazon mogućnosti za osvetu protiv SAD.
"Hezbolah je povezan sa napadima i operacijama svuda, od Argentine u Južnoj Americi do Bugarske u istočnoj Evropi, pa čak i do Indije u južnoj Aziji. Prema tome, oni potencijalno mogu da napadnu zaista svuda po svijetu. A ono o čemu pričamo su kinetički napadi, poput bombardovanja ili oružanih napada, ili nešto slično tome", kaže Abi Hana.
Samjuel Ramani, istraživač za Bliski istok na univerzitetu Oksford, kaže za Glas Amerike da je region Persijskog zaliva jedna od oblasti gdje bi interesi SAD i njihovih saveznika, poput Saudijske Arabije, mogli da budu zaista ranjivi spram napada Irana i negovih saveznika, Huti milicije u Jemenu.
Najvjerovatniji scenario, naglašava Ramani, jeste da će uslijediti veliki napad Hutija na Saudijsku Arabiju, "pošto tvorci iranske politike vide saudijski uticaj u Vašingtonu kao instrument za donošenje odluka SAD, čak i ako Rijad nije bio konsultovan u vezi sa ubistvom Sulejmanija".
Naftna postrojenja Saudi Armako našla su se pod udarom u septembru, dok je privremeno obustavljanje proizvodnje nafte u tim postrojenjima, polovine od ukupne saudijske proizvodnje, koštalo kraljevstvo 200 milijardi dolara. Zvaničnici SAD i Saudijske Arabije okrivili su Iran, uprkos negiranju Teherana.
Ketrin An iz Persijskog servisa Glasa Amerike iz Vašingtona učestvovala je u pisanju ovog teksta.
