Linkovi

Briselske glavobolje zbog Mađarske i Poljske


Mr Charles MICHEL, President of the European Council. Video conference of the members of the European Council Roundtable (19/11/20)
Mr Charles MICHEL, President of the European Council. Video conference of the members of the European Council Roundtable (19/11/20)

Pregovori o budžetu Evropske unije redovno prolaze kroz napeta usaglašanja među zemljama članicama, koje su nerijetko imale nesuglasice oko načina kako rasporediti sredstva od budžeta. Međutim, nikad do sada razlog za neusvajanje budžeta nisu bile upravo one vrijednosti na kojima se temelji evropska porodica, a što je razlog zbog kog su Mađarska i Poljska, koje je potom podržala i Slovenija, blokirale usvajanje budžeta dogovorenog polovinom godine.

Šta predstoji?

Veto se ne može oboriti, tako da se pregovori nastavljaju sve dok se ne postigne puna saglasnost, koja je o budžetu inače postignuta još u junu, ali je izostala formalna konačna odluka.

Blokirano je usvajanje višegodišnjeg financijskog okvira za period 2021-2027. koji se pregovara periodično i određuju se prioriteti za trošenje sredstava. Proces finansiranja EU se ne prekida, pošto je budžet za predstojeću 2021. je već usvojen.

Šta je prethodilo?

Nakon istorijskog dogovora u julu, koji je uslijedio nakon maratonskih pregovora, EU se složila o budžetu i paketu oporavka od svega 1,82 milijardi eura koji je obuhvatio preuzimanje kolektivnog duga.

Mađarska i Poljska su sada stavile veto na formalnu finalizaciju ovog paketa zato što se protive novom mehanizmu koji bi omogućio EU da presječe sredstva onim zemljama članicama za koje se utvrdi da krše principe vladavine zakona.

Njemačka kancelarka Angela Merkel, čija država predsjedava Evropskom unijom do 31. decembra, je najavila nastavak pregovora sa Budimpeštom i Varšavom, ali nije dala naznake da će popustiti po pitanju mehanizma o vladavini zakona.

German Chancellor Angela Merkel attends a virtual news conference at the chancellery in Berlin, Germany, Nov. 10, 2020.
German Chancellor Angela Merkel attends a virtual news conference at the chancellery in Berlin, Germany, Nov. 10, 2020.

Naime, fokus spora među državama članicama EU je mehanizam koji bi omogućio da se obustavi finansiranje državama članicama u kojima su njene vrijednosti “potpkopane ili ugrožene”, uključujući nezavisnost pravosuđa.

Mađarska i Poljska su dvije članice EU koje su već godinama predmet rasprave u evropskim institucijama zbog stanja u demokratiji i vladavine prava, uključujući ovde nezavisnost pravosuđa, slobodu izražavanja i korupciju.

Evropski parlament je još 2018. pozvao Savjet EU da deluje kako bi spriječio poljske i mađarske vlasti da “krše temeljne vrijednosti” EU.

Kako EU štiti kršenja ljudskih prava?

Član 7. Sporazuma EU predviđa da Savjet EU može utvrditi da postoji jasan rizik od ozbiljnog kršenja vrijednosti EU u dotičnim zemljama. Prema istom članu, to bi moglo u kasnijoj fazi dovesti do sankcija, poput suspenzije glasačkih prava u Savjetu. Međutim, ne postoji mehanizam koji bi omogućio privremenu ili potpunu suspenziju članstva.

Evropska komisija je 30. septembra izašla sa izvještajem o vladavini prava u kojem se ocijenilo da Mađarska i Poljska ne ispunjavanju osnovne demokratske standarde. Zbog ovog izvještaja, mađarski premijer Viktor Orban je zatražio razrješenje Vere Jurove, evropske komesarke nadležne za evropske vrijednosti i autora izvještaja.

Viktor Orban Prime Minister of Hungary attends a news conference following talks with his counterparts from central Europe's Visegrad Group in Lublin, Poland, Sept. 11, 2020.
Viktor Orban Prime Minister of Hungary attends a news conference following talks with his counterparts from central Europe's Visegrad Group in Lublin, Poland, Sept. 11, 2020.

Poljska i Mađarska su skoro usamljene, ali ne bez potpune podrške. Na njih se oslanjaju samo one zemlje članice EU čije vlasti dijele iste “vrijednosti”. Naime Slovenija je nedavno izašla u susret prigovorima Varšave i Budimpešte.

Zašto je Janša podržao Mađarsku i Poljsku?

Slovenački premijer Janez Janša je u pismu koji je uputio predsjedniku Savjeta EU Charlesu Michelu osudio mehanizam koji vezuje davanje financijskih sredstava za poštovanje vladavine prava. Prema Janšinim navodima iz ovog pisma, “samo nezavisno sudsko tijelo može da kaže šta je vladavina prava, ne politička većina".

Blokada usvajanja budžeta koji obuhvata i paket oporavka zbog posljedica korona virusa dolazi upravo u trenutku kada se najstariji kontinent suočava sa drugim talasom pandemije COVID-19 koji je ozbiljno pogodio ekonomiju.

Janez Jansa
Janez Jansa

Kako do izlaza iz krize?

Najviši zvaničnici EU obećavaju da će nastaviti sa intenzivnim pregovorima u cilju pronalaska rješenja, međutim malo je vjerovatno da će dogovor biti postignut u nekom skorijem roku, jer je malo vjerovatno da će preostale 24 države popustiti u zahtjevima da se moraju ispoštovati suštinske vrijednosti, a još manje se može povjerovati da će Mađarska i Poljska ubrzo popraviti stanje oko vladavine prava.

Drama oko evropskog budžeta pokazuje koliko je teško postići uslove da bi postao dio EU porodice, ali da ih više ne moraš slijediti, od trenutka kad postaneš dio bloka. Postupanjem Mađarske i Poljske, upravo nedisciplinirane države sada kazne sve ostale koji nastoje da zadrže vrijednosti na kojim se temelji Evropska unija.

  • 16x9 Image

    RADIO SLOBODNA EVROPA (RFE/RL)

    Misija Radija Slobodna Evropa/Radio Liberty je da širenjem informacija i ideja promoviše demokratske vrijednosti i institucije: RFE/RL pruža objektivne vijesti i analize o domaćim i regionalnim pitanjima važnim za demokratske i tržišne reforme.

XS
SM
MD
LG