Ekspediciju organizuje RMS Titanic Inc, firma sa sjedištem u Georgiji koja posjeduje prava na izvlačenje predmeta sa najpoznatijeg potonulog broda na svijetu.
Kompanija izlaže artefakte koji su pronađeni na mjestu olupine na dnu sjevernog Atlantika, od srebrnog pribora do dijela trupa Titanica. Potezi američke vlade dolaze više od dva mjeseca pošto je podmornica Titan eksplodirala u blizini potopljenog okeanskog broda, ubivši pet ljudi.
Ali ova pravna borba nema nikakve veze sa junskom tragedijom, u kojoj je učestvovala druga kompanija i nekonvencionalno dizajnirano plovilo.
Bitka u američkom Okružnom sudu u Norfolku u Virginiji, koji nadgleda pitanja spašavanja Titanica, zavisi od saveznog zakona i sporazuma sa Velikom Britanijom da se potopljeni Titanic tretira kao spomen na više od 1.500 ljudi koji su poginuli.
Brod je udario u santu leda i potonuo 1912. godine.
SAD tvrde da je ulazak u odsječeni trup Titanica ili fizičko mijenjanje olupine regulisano saveznim zakonom i sporazumom sa Britanijom.
Američka vlada je zabrinuta zbog mogućeg narušavanja artefakata i bilo kakvih ljudskih ostataka koji još uvijek postoje.
„RMST ne može da zanemari ovaj savezni zakon, ali to je njegova iskazana namjera”, tvrdili su američki advokati u sudskim dokumentima podnijetim krajem augusta.
Dodali su da će brod „biti lišen zaštite koju joj je dodijelio Kongres”.
Ekspedicija RMST-a je okvirno planirana za maj 2024, prema izvještaju podnijetom sudu u junu. Kompanija je saopštila da planira da snimi cijelu olupinu. To obuhvata prostor „unutar olupine gdje je propadanje otvorilo ponore dovoljne da vozilu na daljinsko upravljanje prodre u trup bez ometanja trenutne strukture”.
RMST je saopštio da će obnoviti artefakte iz oblasti gdje se nalaze krhotine broda i da „može da vrati samostojeće predmete unutar olupin”. To bi moglo uključivati „predmete iz Marconijeve sobe, ali samo ako takvi predmeti nisu pričvršćeni na samu olupinu”.
U Marconijevoj sobi se nalazi brodski radio - bežična telegrafska mašina - koja je emitovala sve mahnitije signale pomoći Titanica nakon što je okeanski brod udario u santu leda.
Poruke Morzeovom azbukom primili su drugi brodovi i stanice na kopnu, pomažući da se sačuvaju životi oko 700 ljudi koji su pobjegli u čamcima za spašavanje. Na prvom putovanju Titanica, od Southamptona u Engleskoj do New Yorka, bilo je 2.208 putnika i članova posade.
„U ovom trenutku kompanija ne namjerava da siječe olupinu ili da odvoji bilo koji njen dio olupine”, saopštio je RMST.
Kompanija je saopštila da će „sarađivati” sa Nacionalnom upravom za okeane i atmosferu (NOAA), američkom agencijom koja štiti javni interes za čuvenu olupinu.
Ali RMST je saopštio da ne namjerava da traži dozvolu.
Advokati američke vlade rekli su da firma ne može da nastavi bez dozvole Sekretarijata za trgovinu, koji nadgleda NOAA.
Kompanija nije podnijela odgovor sudu, ali je ranije osporila ustavnost napora SAD da „povrijedi” njena prava na spašavanje olupine u međunarodnim vodama. Firma je tvrdila da samo sud u Norfolku ima nadležnost i ukazuje na brojne historijske presedana u pomorskom pravu.
Godine 2020, američka vlada i RMST su se upustili u gotovo identičnu pravnu bitku oko predložene ekspedicije koja je mogla da uđe u olupinu. Ali postupak je prekinut zbog pandemije korona virusa i nikada nije priveden kraju.
Plan kompanije je tada bio da preuzme radio, koji se nalazi u kućici na palubi blizu velikog stepeništa. Podmornica bez posade trebalo je da prođe kroz krovni prozor ili da presiječe korodirani krov.
„Usisni bager” bi uklonio mulj, dok bi ruke manipulatora mogle da presijeku električne kablove. Kompanija je saopštila da će izložiti radio zajedno sa pričama o muškarcima koji su slušali pozive u pomoć „sve dok im morska voda nije bukvalno zapljuskivala pod nogama”.
U maju 2020, američka okružna sutkinjaRebecca Beach Smith dala je dozvolu RMST-u, napisavši da je radio istorijski i kulturno važan i da bi uskoro mogao da propadne. Smith je navela da bi vraćanje telegrafa „doprinijelo neizbrisivom naslijeđu Titanica, preživjelima i onima koji su izgubili živote u tragediji”.
Nekoliko nedjelja kasnije, američka vlada je podnijela zvaničnu tužbu protiv organizatora ekspedicije 2020, koja nikada nije sprovedena u djelo. Kompanija je na neodređeno vrijeme odložila planove početkom 2021. zbog komplikacija izazvanih pandemijom.
