NNaučnici Katalin Karikó i Drew Weissman dobili su Nobelovu nagradu za fiziologiju i medicinu 2023. za otkrića koja su omogućila razvoj efikasnih vakcina COVID-19, objavio je u ponedjeljak Komitet za dodjelu Nobelovih nagrada.
Karikó i Weissman su dobili Nobelovu nagradu „za njihova otkrića u vezi s modifikacijama nukleozidnih baza koje su omogućile razvoj efikasnih mRNA vakcina protiv COVID-19".
Svojim revolucionarnim otkrićima, koja su iz temelja promijenila naše razumijevanje interakcije informacione RNK (iRNK, eng. mRNA) s našim imunološkim sistemom, ovogodišnji laureati su pridonijeli razvoju ne samo vakcina, nego mRNA tehnologije uopšte. Danas se razvijaju vakcine i terapije bazirane na mRNA protiv raka, ali i protiv različitih bolesti srca.
Karikó i Weissman su primijetili da dendritične ćelije (vrrsta ćelija našeg imunološkog sistema) prepoznaju mRNA kao stranu tvar u eksperimentima in vitro (u laboratorijskom posuđu, petrijevkama), ali ne i u živom organizmu. To dovodi do njihove aktivacije i otpuštanja upalnih signalnih molekula.
Karikó i Weissman shvatili su da neka kritična svojstva moraju razlikovati različite tipove mRNA.
Karikó i Weissman znali su da su „slova“ genetičkog koda kod RNK unutar ćelija često hemijski modificirana, dok u eksperimentima obično nisu.
Kao bi izbjegli nepoželjnu upalnu reakciju, oni su odlučili da modificiraju mRNA molekule. Proizveli su različite varijante mRNA, svaka s jedinstvenim hemijskim promjenama u svojim bazama, koje su isporučili dendritskim ćelijama. Rezultati su bili dobri: upalni odgovor je gotovo nestao kada su te modifikacije uključene u mRNA.
Ovo je bila promjena načina na koji mi razumijemo kako ćelije prepoznaju i reaguju na različite oblike mRNA. Karikó i Weissman odmah su shvatili da njihovo otkriće ima veliki značaj za korištenje mRNA kao terapije. Ovi ključni rezultati objavljeni su 2005., petnaest godina prije pandemije COVID-19.
Nagradu, među najprestižnijima u naučnom svijetu, odabrala je Nobelova skupština švedskog medicinskog Univerziteta Karolinska Institute, a vrijedi s 11 milijuna švedskih kruna, što je oko milion dolara.
