Građani 20 zemalja, od alpske države Austrije do mediteranskog ostrva Kipar, glasaju za izbor 720 članova Evropskog parlamenta. Mjesta u skupštini raspoređena su prema broju stanovnika, od šest na Malti ili Luksemburgu do 96 u Njemačkoj.
Zvanični rezultati izbora, koji se održavaju svakih pet godina i počeli su u Holandiji u četvrtak, ne mogu biti objavljeni prije zatvaranja posljednjih biračkih mjesta u 27 zemalja EU - onih u Italiji u 23 sata. (2100 GMT). Nezvanične procjene bi trebalo da pristižu od 1615 GMT.
Nezvanična izlazna anketa u četvrtak sugerira da bi antimigrantska stranka tvrde desnice Geerta Wildersa trebala ostvariti značajan napredak u Holandiji, iako ju je koalicija proevropskih stranaka vjerovatno gurnula na drugo mjesto.
Od posljednjih izbora za EU 2019. godine, populističke ili krajnje desničarske stranke sada vode vlade u tri zemlje — Mađarskoj, Slovačkoj i Italiji — i dio su vladajuće koalicije u ostalima, uključujući Švedsku, Finsku i, uskoro, Holandiju. Ankete daju prednost populistima u Francuskoj, Belgiji, Austriji i Italiji.
Izbori dolaze u vrijeme testiranja povjerenja birača u bloku od oko 450 miliona ljudi. U posljednjih pet godina, EU je potresena pandemijom koronavirusa, ekonomskim padom i energetskom krizom koju je potaknuo najveći kopneni sukob u Europi od Drugog svjetskog rata.
Ankete također označavaju početak perioda neizvjesnosti za Evropljane i njihove međunarodne partnere. Osim prepirke oko formiranja političkih grupa i uspostavljanja saveza unutar parlamenta, vlade će se takmičiti da osiguraju vrhunske poslove u EU za svoje nacionalne zvaničnike.
Glavno među njima je predsjedništvo moćne izvršne vlasti, Evropska komisija, koja predlaže zakone i pazi na njihovo poštovanje. Komisija takođe kontroliše finansijske obaveze EU, upravlja trgovinom i evropski je nadzornik konkurencije.
Ostale visoke funkcije su predsjednik Evropskog vijeća, koji predsjedava samitima predsjednika i premijera, i visoki predstavnik EU za vanjsku politiku, najviše diplomate bloka.
Zakonodavci EU imaju pravo glasa o zakonodavstvu koje se kreće od finansijskih pravila do klimatske ili poljoprivredne politike. Oni također odobravaju budžet EU, koji osim finansiranja političkih prioriteta bloka finansira stvari kao što su infrastrukturni projekti, subvencije farmama ili pomoć koja se isporučuje Ukrajini.
Ali uprkos svojoj važnoj ulozi, političke kampanje se često fokusiraju na pitanja od interesa u pojedinačnim zemljama, a ne na šire evropske interese. Birači rutinski koriste svoje glasačke listiće da protestuju protiv politike svojih nacionalnih vlada.
Istraživanja pokazuju da će mainstream i proevropske stranke zadržati većinu u parlamentu, ali da će tvrda desnica, uključujući stranke koje predvode političari poput Wildersa ili francuske Marine Le Pen, uzeti svoj dio mjesta.
Najveća politička grupacija – Evropska narodna partija desnog centra (EPP) – već se udaljila od sredine, vodeći kampanju za tradicionalna krajnje desničarska pitanja poput veće sigurnosti, strožih zakona o migraciji i fokusa na poslovanje umjesto brige o socijalnoj zaštiti.
Mnogo toga može ovisiti o tome hoće li braća Italije - vladajuća stranka populističke desničarske premijerke Georgije Meloni, koja ima neofašističke korijene - ostati u tvrdolinijašnijim evropskim konzervativcima i reformistima, ili će postati dio nove tvrde desnice grupa koja bi se mogla stvoriti nakon izbora. Meloni takođe ima dalju opciju da radi sa EPP.
Druga najveća grupa — socijalisti i demokrate lijevog centra — i Zeleni odbijaju da se pridruže ECR-u. Strašniji scenario za proevropske stranke bio bi ako ECR udruži snage sa Le Penovom, Identitetom i demokratijom kako bi konsolidovao uticaj tvrdokorne desnice.
Ostaju pitanja kojoj bi se grupi mogla pridružiti odlučna nacionalistička i antimigrantska stranka Fidesz mađarskog premijera Viktora Orbana. Ranije je bila dio EPP-a, ali je izbačena 2021. godine zbog sukoba oko njenih interesa i vrijednosti.
EPP je vodio kampanju da Ursula von der Leyen dobije drugi mandat kao predsjednica komisije, ali ništa ne garantuje da će ona biti vraćena čak i ako pobijede. Nacionalni lideri će odlučiti ko će biti nominovan, iako parlament mora da odobri svakog kandidata.
