Države širom Evrope su tokom 2021. godine vodile kontinuirani napad na ljudska prava, targetirajući mirne demonstrante, novinare, aktiviste, sistem pravosuđa i civilno društvo, pokušavajući da ušutkaju njihovo neslaganje, istaknuto je u godišnjem izvještaju nevladine organizacije Amnesty International– o stanju ljudskih prava u 154 države svijeta.
"Neuspjeh evropskih nacija da se bave duboko ukorijenjenim nejednakostima, pogoršanim uticajem pandemije, dodatno je osnažen ukidanjem ljudskih prava zamaskiranim drakonskim mjerama protiv pandemije kovida 19”, ukazala je u saopštenju te organizacije Mari Straders, direktorka za Evropu i centralnu Aziju.
Precizirano je da su u brojnim dijelovima Evrope nezavisni i kritički glasovi ugušeni – dok su branitelji ljudskih prava, nevladine organizacije, mediji i opozicioni lideri bili mete protivpravnog hapšenja i pritvaranja.
“Vlasti u Poljskoj, Gruziji, Kirgistanu i Turskoj nastavile su sa narušavanjem nezavisnosti pravosuđa, slabeći važnu kontrolu izvršne vlasti. U Rusiji, Bjelorusiji i nizu drugih zemalja vlasti su uvele razna ograničenja slobode izražavanja i slobode medija. Novinari u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj suočili su se sa stotinama tužbi za klevetu, koje su često protiv njih podnosili političari. Bugarska, Češka i Slovenija zadirali su u nezavisnost i pluralizam javnih radiodifuznih servisa. Turska je i dalje država u kojoj je pritvoren najveći broj novinara”, navedeno je u izvještaju o ljudskim pravima.
Bosna i Hercegovina
Bosna i Hercegovina (BiH) doživjela je najozbiljniju političku krizu od završetka rata 1995. Odluka visokog predstavnika u julu da kriminalizira javno poricanje genocida potaknula je široko rasprostranjene bojkote državnih institucija od strane čelnika Republike Srpske (RS) i višemjesečnu pojačanu nacionalističku retoriku. U novembru Narodna Skupština RS je usvojila rezoluciju kojom se pokreće proces povlačenja RS-a iz državnih institucija BiH, što bi moglo dovesti do raspada države BiH i ugroziti mir i stabilnost, stoji u izvještaju.
Kada je u pitanju BiH izvještaj ukazuje i na neljudske uvjete za migrante, slabu borbu protiv COVID19 dezinformacija, slab stepen zaštite ženskih i novinarskih prava.
Također, navodi i policijsku brutalnost u zatvorima u entitetu Federacija BiH.
Srbija
Kada je riječ o Srbiji u izvještaju je navedeno , između ostalog, da je postignut zanemarljiv napredak u privođenju pravdi osumnjičenih za krivičnu odgovornost u vezi sa zločinima počinjenim u prošlosti – po međunarodnom pravu.
Ukazano je da policijski predstavnici nisu odgovarali zbog zlostavljanja građana.
“Medijske radnike i nevladine organizacije napadali su vladini i provladini mediji. Diskriminacija žena, Roma i drugih etničkih manjina, LGBTI osoba i socijalno ugroženih bila je široko rasprostranjena”, navedeno je u dokumentu.
Primećeno je i da je vladajuća Srpska napredna stranka (SNS) ojačala svoju vlast – bez, kako je ukazano, efektivne opozicije koja bi umanjila njenu dominaciju.
“Dijalog o normalizaciji odnosa Srbije sa Kosovom pod pokroviteljstvom EU i SAD zastao je nakon nastavka u junu 2021. Tenzije su oznažile u septembru kada je Kosovo nametnulo zabranu srpskih registarskih tablica”, piše u izvještaju Amnestija.
Crna Gora
U odeljku koji se odnosi na Crnu Goru u izvještaju je zabilježeno da nekažnjivost preovlađuje u vezi sa zločinima u domenu međunarodnog prava, kao i za napade na novinare.
“Oznažen je mizogini govor, dok su produbljeni etničke razlike i netolerancija. Vlada je bila neuspješna u sprovođenju obećanih reformi. Krhka multietnička koaliciona vlada počela je da se bavi problemima iz prošlosti, poput političke kontrole policije, tužilaštva i pravosuđa i saučesništva u organizovanom kriminalu”, ukazano je u, između ostalog, u dijelu izvještaja posvećenom Crnoj Gori.
Neispunjene obaveze država prema izbeglicama i migrantima
Ukazano je i da brojne države nisu omogućile bezbjedno okruženje za branioce ljudskih prava.
“Zaštitnici prava migranata i dalje se suočavaju sa kriminalizacijom na Kipru, u Francuskoj, Grčkoj, Italiji i Malti. Aktivisti za prava žena i LGBTI populacije suočeni su sa uznemiravanjem, gonjenjem i klevetničkim kampanjama, između ostalog, u Azerbejdžanu, Gruziji, Mađarskoj, Poljskoj i Turskoj”, navodi se u tekstu izvještaja.
Amnesty International u izvještaju pozdravlja reakciju većine država u vezi sa pojavom izbjeglica iz Ukrajine nakon ruske invazije na tu zemlju – ali i primjećuje da je u oštroj suprotnosti sa, kako je primijećeno, opštim trendom evropske politike, migracija i azila tokom 2021.
“Ta politika dovela je do utvrđivanja brojnih granica, primjene pritiska, prihvatanja smrti i mučenja kao faktora odvraćanja od neregularnih migracija, kao i aktuelnog umanjenja značaja pravila o zaštiti izbjeglica”, piše Amnesty.
Istaknuto je da nije bilo teško primijetiti dvostruke standarde između tretmana ukrajinskih izbjeglica u Evropi – od onih koji su pristigli iz drugih krajeva svijeta.
“Kriza u Ukrajini pokazuje da Evropa ima kapacitet da pruži zaštitu svim ljudima kojima je potrebna bez diskriminacije – ako postoji politička volja“, podvukao je Nils Muižnieks, direktor Amnestija za Evropu.
Jačanje rasizma i borba za prava žena
Takođe u izvještaju je primijećeno i da je u Evropi zabilježen porast rasizma usmjeren protiv crnaca, muslimana, Roma i Jevreja.
“Pozivajući se na potrebu da se bore protiv terorizma i radikalizacije, Austrija i Francuska su pojačale nadzor nad muslimanskim zajednicama, sprovodile racije u džamijama i zatvarale pojedine muslimanske organizacije. Romske zajednice, koje su previše vremena provele pod nadzorom policije i nisu obrazovane u dovoljnoj mjeri – suočavaju se sa isključenošću iz društva i izolacijom zbog kovida 19. Više je zločina iz mržnje počinjenih protiv Jevreja u Austriji, Njemačkoj, Italiji i Velikoj Britaniji”, navodi Amnesty.
Osim toga, ta nevladina organizacija bilježi i nazadovanje u oblasti prava žena u Evropi.
I to ne, kako precizira, isključivo zbog negativnog uticaja pandemije koronavirusa na njihov socijalni i ekonomski status, već i kako je navedeno, usljed širenja konzervativizma u centralnoj Aziji pošto su talibani preuzeli vlast u Afganistanu.
“Najveći neuspjesi dogodili su se u Poljskoj - gdje je na snagu stupila skoro potpuna zabrana abortusa i Turskoj, koja se povukla iz Istanbulske konvencije - značajnog sporazuma o borbi protiv nasilja nad ženama. Sa druge strane, San Marino je legalizovao abortus, Moldavija i Lihtenštajn su ratifikovali Istanbulsku konvenciju, a Slovenija je reformisala svoj zakon koji se odnosi i definiše silovanje”, pobrojava u izvještaju.
Tema dokumenta bile su i klimatske promjene. U tom odjeljku, kako saopštava iznijete su kritike na račun Evrope koja, kako je navedeno, nije uspjela da preduzme odlučne mjere za rješavanje krize u toj oblasti.
“Štaviše, tokom pregovora na Konferenciji o klimatskim promjenama evropske zemlje su se usprotivile novčanoj podršci zemljama u razvoju zbog gubitaka i štete usljed klimatske krize”, navodi se u tekstu.
Međutim, uprkos uglavnom sumornom tonu ovogodišnjeg izvještaja, njegovi autori ostavili su prostor za optimizam.
„Opipljiv i uporan otpor koji pružaju pokreti ljudi širom svijeta je svetionik nade. Neustrašivo pozivaju na ravnopravniji svijet. Ako vlasti ne žele boljitak, već nastoje da saniraju slomljeno, ostaje nam malo opcija”, ističe Anjes Kalamar, generalna sekteratka te nevladine organizacije.
Podvukla je da je presudna borba protiv pokušaja ušutkivanja kritičkih mišljenja.
„Moramo se boriti protiv toga da nam priguše glas i suprotstaviti se svakoj njihovoj izdaji. Zbog toga u narednim nedeljama pokrećemo globalnu kampanju solidarnosti sa pokretima ljudi, kampanju koja zahteva poštovanje prava na protest. Moramo da izgradimo i iskoristimo globalnu solidarnost, čak i ako naši lideri to ne žele”, zaključila je Kalamar – saopštio je Amnesty International povodom objave izvještaja o stanju ljudskih prava u svijetu.
Amnesty International je nevladina organizacija usredsređena na zaštitu ljudskih prava osnovana 1961. godine u Velikoj Britaniji. Godišnje izvještaje o stanju ljudskih prava u svijetu objavljuje od 1962.
