„Medijska manipulacija i mešanje značajni su rizici za demokratske procese i društvenu stabilnost u Srbiji i na Zapadnom Balkanu. Globalni centar za angažovanje Stejt departmenta ranije je upozorio da su kremaljski mediji RT i Sputnjik najznačajniji elementi u ruskom dezinformacionom i propagandnom sistemu”, navodi se u odgovoru State Departmenta na upit Glasa Amerike povodom neometanog rada ruskih državnih medija u Srbiji - uprkos sankcijama i zabranama koje su im uvedene, između ostalog, i zbog podsticanja i podrške agresiji na Ukrajinu.
To pitanje aktuelizovao je nedavni izvještaj Reportera bez granica, nevladine organizacije usredređene na zaštitu novinara i slobode medija.
U njemu je ukazano da RT - nekadašnji “Russia Today” - koristi beogradsko dopisništvo za prilagođavanje narativa Kremlja prije proširivanja na područje jugoistočne Evrope.
Takođe, navedeno je da je to omogućeno usljed uticaja srpskih vlasti na medije, ali i povoljnog političkog okruženja.
State Department je u odgovoru potencirao da će, kako je navedeno, nastaviti saradnju sa srpskim partnerima na prepoznavanju i reagovanju na prijetnje i prikrivene aktivnosti RT-a.
“Proteklog mjeseca, državni sekretar (Antony) Blinken objavio je da je RT, kao dio 'Rusije sevodnje' koja obuhvata i RT Balkan, prevazišao ulogu dezinformatora i propagandiste Kremlja i počeo da se bavi skrivenim destabilizujućim uticajima i operacijama u oblasti informisanja širom svijeta. Sjedinjene Države uvele su dodatne sankcije, kako bi reagovale na pokušaje Rusije da se umiješa u predstojeće izbore u Moldaviji i uticale na maligne aktivnosti koje širom sveta sprovode oni koji kontrolišu RT”, navedeno je u odgovoru Glasu Amerike.
Tu se aludira na septembarsku odluku američkih vlasti da se sankcionišu ruski državni mediji. RT je bio označen saradnikom ruske vojske, koji prikuplja novac za kupovinu snajpera, pancira i druge opreme za vojnike koji ratuju u Ukrajini.
Stav o funkcionisanju ruskih medija u Srbiji iznio je i predstavnik Evropske unije, zajednice sa kojom ta država više od decenije pregovara o članstvu.
Peter Stano, portparol diplomatske službe EU, poručio je da Srbija mora da preduzme hitne mjere u borbi protiv ruske medijske manipulacije i miješanja.
“Evropska unija uvela je sankcije ruskim državnim medijima, uključukući i RT, čije je emitovanje u EU i iz EU suspendovano. Ti mediji, uključujući RT u svim njegovim oblicima, postali su instrument Kremlja u ratu protiv Ukrajine i kanal širenja i manipulacije informacijama”, rekao je Stano agenciji AFP.
Međutim, iako je kandidatkinja za članstvo u Evropskoj uniji, koja se nalazi u poodmaklom pregovaračkom procesu, Srbija nije donijela odluku o zabrani emitovanja RT-ja i Sputnjika. Za razliku od nje,Crna Gora je to učinila još 2022. godine.
Povodom poziva iz Brisela - u Beogradu je reagovao Arno Gujon, čelnik Kancelarije za javnu i kulturnu diplomatiju pri Vladi Srbije.
On je poručio da će država nastaviti da promoviše medijsku raznovrsnost i slobodu mišljenja.
“Zahtev Evropske unije veoma zabrinjava. Podseća na period komunizma tokom kog je cenzura bila primenjivana u Jugoslaviji u ime borbe protiv 'štetnih ili nepoželjnih ideja'. U suprotnosti je sa vrednostima pluralizma, tolerancije i slobode govora u šta Srbi veruju i za šta su se borili brojni srpski intelektualci koji su bili zatvarani i ubijani zbog toga”, napisao je Gujon na društvenoj mreži “X”.
RT Balkan u Srbiji postoji od 2022. godine. Objavljuje sadržaje na internet portalu i društvenim mrežama. Televizija, iako se o tome govorilo, još nije pokrenuta. Sputnjik Srbija je, pak, stigao nešto ranije - 2017. godine. Dio je ruske informativne agencije Sputnjik sa sjedištem u Moskvi, čiji je osnivač državna medijska grupa „Rusija sevodnja“. Riječ je o nasljedniku agencije „RIA Novosti“ i radija „Glas Rusije“.
Ruslan Trad, stručnjak Laboratorije za digitalna forenzička istraživanja pri nevladinom Atlantskom savjetu, za Glas Amerike objašnjava da se Rusiji u Beogradu pruža platforma za izgradnju ozbiljne infrastrukture, koja obuhvata i medijsko prisustvo.
“Snažan uticaj vlasti na javni život u Srbiji omogućava da se operacije u oblasti informisanja odvijaju u, po njih, odgovarajućem okruženju. Tako provladini ruski narativi stiču kontinuitet u lokalnim medijima. Ruski propagandni mediji koriste Srbiju za uspostavljanje prisustva u širem regionu. Upotrebljavaju različite metode, kao što su oglasne platforme na Googleu, u koji korisnici imaju povjerenja, kako bi ih preusmjerili ka sadržajima ‘Rusije danas’ ili drugih ruskih ili proruskih medija na srpskom jeziku”, ističe stručnjak tijela specijalizovanog za razotkrivanje dezinformacija i lažnih vijesti, dokumentovanje kršenja ljudskih prava i izgradnju digitalne otpornosti.
Trad smatra da srpske vlasti neće učiniti ništa povodom primjedbi koje iznosi Evropska unija ili nevladini posmatrači.
“Stav Beograda je jasan. Evropska unija, koja ima ekonomske interese u Srbiji u vezi sa litijumom, teško da će učiniti nešto više od komentara i oglašavanja. Vučić to ne vidi kao problem, pa će stvari nastaviti da radi na isti način”, ocjenjuje sagovornik Glasa Amerike.
Ukazuje i da promjena takvog stanja zavisi od političkih odluka i volje da se primjenjuje zakon.
„Očigledno je da Beograd sve to omogućava iz interesa, a ne zato što je pritjeran uz zid. Za razliku od drugih zemalja u regionu, Srbija vidi Rusku Federaciju kao saveznika, ali ne i kao partnera po svaku cijenu. Nije slučajnost to što Beograd gaji veze i sa Kinom, SAD, evropskim zemljama poput Francuske. Međutim, ako želi da postane dio evropske porodice, Beograd će morati da primijeni vladavinu prava i poboljša stanje u medijskom okruženju“, zaključuje Ruslan Trad, stručnjak Laboratorije za digitalna forenzička istraživanja pri nevladinom Atlantskom savjetu.
Centar izuzetnosti NATO za stratešku komunikaciju (STRATCOMCOE) je u maju 2020. objavio studiju “Ruski otisci u informacionom okruženju Zapadnog Balkana“ u kojoj je zaključeno da je prisustvo Rusije na Zapadnom Balkanu neminovno zbog čega je važan angažman i pomoć Evropske unije, NATO-a i Sjedinjenih Država u procesu demokratskih reformi zemalja.
U publikacijama te organizacije analizirani su i mediji koji doprinose širenju ruskog uticaja distrubucijom sadržaja Sputnjika Srbija, za koje je navedeno da postoje širom područja Zapadnog Balkana.
Na toj listi tada su našli su se Srbin.info, Novosti.rs, B92.net, Informer, Kurir, Alo, Blic i Telegraf.
