Svemirski teleskop James Webb poslalo je zadivljujuće slike dalekih galaksija, ali i planeta u našem Sunčevom sistemu, poput Jupitera. Međutim, najnoviji izvještaji pokazuju da je njegovo ogledalo trajno oštećeno usljed udara sitnih stijena.
Oštećenja na ogledalu teleskopa
Od lansiranja 25. decembra 2021. NASA-in svemirski teleskop James Webb (JWST) pogodilo je najmanje 19 sićušnih svemirskih stijena — uključujući jednu veću koja je ostavila primjetnu štetu na C3, jednom od 18 pozlaćenih ogledala teleskopa.
U velikom novom izvještaju o statusu teleskopa objavljenom u preprint bazi podataka arXiv.org istraživači NASA-e podijelili su prve slike koje pokazuju razmjere te štete.
Udar se vjerovatno dogodio između 23. i 25. maja ove godine i ostavio je, kako iz NASA kažu, „nepopravljivu" štetu na malom dijelu tog ogledala,. Međutim, čini se da ovo malo udubljenje uopće nije spriječilo rad teleskopa. Zapravo, izvedba James Webb svemirskog teleskopa premašuje očekivanja. Prilikom izgradnje JWST-a, inženjeri su namjerno udarali uzorke ogledala objektima veličine mikrometeoroida kako bi testirali kako bi takvi udarci utjecali na performanse teleskopa.
James Webb će na, na svi sreću, ipak moći istraživati i praviti visiokokvalitetne snimke, uprkos ovom oštećenju. Njegova važnost za astrofiziku, fiziku i nauku uopšte je ogromna. To nije tek „još jedan svemirski teleskop“, nego uređaj s kojim će naučnici moći posmatrati svjetlost s udaljenih dijelova svemira koja je „stara“ gotovo koliko i sam svemir kojeg poznajemo.
Zašto je James Webb toliko važan i zašto su njegove fotografije svemira posebne?
„Lepota astronomije je u tome što su teleskopi kao neki moćni vremeplovi. Kad gledamo Sunce, gledamo ga kakvo je bilo 8 minuta u prošlost, najbližu zvezdu vidimo 4 godine u prošlost, a galaksije na nekim od novih slika James Webb teleskopa vidimo čak 13 milijardi godina u prošlost, iz vremena kada je svemir bio svega oko 700 miliona godina star.“, ističe astrofizičarka dr Tijana Prodanović i dodaje da su ove galaksije su medju najudaljenijim objektima koje smo videli i definitivno su najudaljeniji objekti koje smo vidjeli u infracrvenoj oblasti.
„I baš te najudaljenije galaksije su i razlog zašto je JWST drugačiji od Hubble teleskopa u smislu da je napravljen da detektuje najviše infracrvenu svetlost (i nešto malo crvene vidljive svetlosti), dok Hubble detektuje najviše vidljivu svetlost (i nešto malo infracrvene svetlosti i UV zračenja), jer iako je svetlost tih drevnih galaksija kada je emitovana bila takva da bi to naše oko moglo da vidi, dok je došla do nas, putujući 13 milijardi godina kroz svemir koji se širi, i ona sama se proširila, isteglila i postala nevidljiva, odnosno infracrvena“, objašnjava dr Prodanović fenomen znan u nauci kao „crveni pomak“.
Osim toga što nam infracrvena svetlost dozvoljava da vidimo dalje pa je JWST moćniji vremeplov od Hubble teleskopa, ona nam omogućava da vidimo i više detalja jer lakše prodire kroz guste oblasti gasa i prašine kakve nalazimo na mjestima gde se rađaju zvezde, gde nastaju planete, u udaljenim galaksijama. To je zato što infracrvena svjetlost ima veću talasnu dužinu od vidljive svjetlosti, tako da lakše prolazi kroz „prepreke" gasa i prašine. „To je isto kao što se i mi lakše krećemo kroz gustu, a nisku travu jer smo mnogo veći od nje, nego na primer kroz polje kukuruza koji je visok koliko i mi“, slikovito objašnjava Prodanović.
„I na kraju 3 puta veće ogledalo nego kod Hubble teleskopa je još jedan razlog koji omogućava James Webb teleskopu da vidi bolje i dalje nego Hubble“, dodaje ona.
„Ali ono što je bitno razumeti u astronomiei je da kompletnu sliku svemira dobijamo samo kad posmatramo svemir svim „očima": i vidljivim, i infracrvenim, i radio...i na svim talasnim dužinama, što znači da James Webb neće zamijeniti Hubble već je došao kao pojačanje“, naglašava Prodanović.
Svemir nastavljamo gledati i Hubbleom te ALMA radioteleskopom.
