Austrijska Slobodarska stranka, koju su osnovali bivši nacisti nakon Drugog svjetskog rata, posljednja je evropska stranka krajnje desnice koja je postigla pobjedu, uz nešto manje od 29% osvojenih glasova na nedjeljnim parlamentarnim izborima, ispred drugoplasirane Narodne stranke sa 26,3% osvojenih glasova.
„Tvrđava Austrija”
Slobodarska partija, koju predvodi Herbert Kickl, vodila je kampanju na platformi okončanja migracija stvaranjem onoga što je nazvala „Tvrđava Austrija”, provodeći „remigraciju nepozvanih stranaca” i suspendujući pravo na azil. Stranka se također protivi vojnoj pomoći Ukrajini i želi ukinuti sankcije Rusiji.
Kickl je posljednjih godina uspješno apelovao na frustracije birača, rekao je austrijski anketar i politički analitičar Peter Hajek.
„Izbori se dobijaju u te četiri i po godine ranije, zauzimanjem pozicije koja je jasno prepoznatljiva i dobra sa stanovišta ciljne publike”, rekao je Hajek za Associated Press. „I jednostavno, to je ono što je Slobodarska stranka uspjela da uradi sa dvije velike teme: s jedne strane migracije, a s druge – još uvijek – koronavirus.”
Uspjeh krajnje desnice
Krajnje desničarske, antiimigrantske stranke pobijedile su na parlamentarnim izborima u Holandiji 2023, Italiji i Mađarskoj 2022. godine, državnim izborima u Njemačkoj prošlog mjeseca i evropskim parlamentarnim izborima u Francuskoj u junu.
Holandski krajnje desničarski političar i lider stranke PVV, Geert Wilders gestikulira dok se sastaje sa članovima svoje stranke u holandskom parlamentu, nakon holandskih parlamentarnih izbora, u Hagu, Holandija 23. novembra 2023.
Hans Kudnani, vanredni profesor na Univerzitetu u Njujorku i autor knjige Eurowhiteness, rekao je da su centrističke stranke u Evropi uznemirene usponom krajnje desnice.
„Još jedan izbor u Evropi, još jedan uspjeh krajnje desnice. Odgovor desnog centra u Evropi na to je bio da kažemo da moramo postati još oštriji prema imigraciji. Desni centar sve više oponaša krajnje desničarske stranke, posebno ideje krajnje desnice o ovim pitanjima oko identiteta i imigracije i islama”, rekao je Kudnani za Glas Amerike.
Samit EU
Imigracija će vjerovatno biti na vrhu dnevnog reda na samitu EU 17. oktobra, pošto su evropski lideri iz cijelog političkog spektra pozvali na pooštravanje zakona o azilu usred rastućih domaćih političkih pritisaka.
„Pomak u EU ka razmišljanju mnogo više u smislu 'tvrđave Evrope' - to je izgradnja zida u suštini oko EU”, rekao je Kudnani.
Stvrdnjavanje stavova označava oštar zaokret od 2015. godine kada je više od milion neregularnih migranata ušlo u EU, od kojih su mnogi ciljali na Njemačku. U 2023. broj je pao za 75%, na 280.000 ljudi.
27-člani blok pristao je na novi pakt o azilu i migraciji, koji bi trebao stupiti na snagu 2026. godine. Malo je vjerovatno da će u skorije vrijeme smiriti evropsku debatu o imigraciji, smatra Raphael Bossong, stručnjak za migracije na njemačkom institutu za međunarodne i bezbednosni poslovi.
„Ovaj paket koji je dogovoren uključuje oko 10 zakona. Potrebne su višestruke investicije u 27 država članica”, rekao je on za Glas Amerike. „Dakle, radi se o puno stvari. A uspostaviti to da zaista funkcioniše kao sistem, kako je predviđeno, je – čak i za dvije godine – veoma ambiciozno.
Ukrajina
Dok snažno protivljenje imigraciji ujedinjuje evropske krajnje desničarske stranke, one su podijeljene oko podrške Ukrajini nakon ruske invazije 2022.
Slobodarska stranka Austrije, stranka Alternativa za Njemačku i mađarska stranka Fides pod vodstvom Viktora Orbana protive se vojnoj pomoći Kijevu i žele ukinuti sankcije Moskvi.
Ipak, druge evropske krajnje desničarske stranke, poput vladajuće stranke Braća Italije pod premijerkom Giorgiom Melonijem i poljske stranke Pravo i pravda - koja je bila na vlasti do prošle godine - snažno su proukrajinske.
To pitanje zamagljuje evropsku politiku, tvrdi analitičar Hans Kudnani sa Univerziteta u New Yorku.
„Upravo ono što u velikoj mjeri dijeli ove dvije grupe krajnje desnih stranaka je pitanje Rusije i Ukrajine”, rekao je Kudnani. „Ako ste na krajnjoj desnici, ali ste proukrajinski orijentisani, onda mislim da mnogi evropski centristi nemaju problema s tim. I spremni su da zažmire na gotovo sve što ove krajnje desničarske stranke rade, posebno na pitanja poput imigracije.”
Za veći dio vanjske politike Evropske unije, uključujući pomoć Ukrajini, potrebno je jednoglasno glasanje svih 27 članica, što olakšava pojedinačnim vladama da stave veto na odluke EU. Mađarski premijer Viktor Orban više puta je blokirao pakete pomoći EU za Ukrajinu.
Mađarski premijer Viktor Orban razgovara s ukrajinskim predsjednikom Volodimirom Zelenskim tokom sastanka na samitu EU u Briselu, 27. juna 2024.
Koalicioni razgovori
Uprkos šokantnoj pobjedi, Slobodarska partija Austrije još uvijek nema većinu. Suparničke stranke odbijaju da im se pridruže u vladi i mogle bi formirati vlastitu koaliciju. Taktiku su koristile druge centrističke stranke u Evropi kako bi zadržale krajnju desnicu na vlasti - s različitim rezultatima, rekao je Kudnani.
„Oni formiraju ove nekoherentne koalicije kao odgovor na uspon krajnje desnice”, rekao je on za Glas Amerike. „Te koalicije tada nisu u stanju da urade mnogo, niti da ponude mnogo građanima, što dodatno osnažuje krajnju desnicu. Tako da postaje sve gore i gore.”