U zajedničkom saopštenju, oni su upozorili da rizik od nuklearne nesreće, pogrešne procjene ili nesporazuma, nije bio veći od vremena kubanske raketne krize.
Istorijski sporazum Sjedinjenih Država i Rusije o nuklearnim snagama srednjeg dometa – INF – formalno je ukinut u avgustu. Ruski predsjednik Vladimir Putin ovog mjeseca je najavio da će njegova zemlja početi da proizvodi nove projektile, koji su tim sporazumom bili zabranjeni, ali da ih neće raspoređivati, osim ako to prvo ne učine Sjedinjene Države.
Predsjednici SSSR-a i SAD, Mihail Gorbačov i Ronald Regan, potpisuju sporazum o raketama srednjeg dometa u Bijeloj kući, 8. decembra 1987.
Brzi krah sporazuma INF naveo je grupu istaknutih evropskih i ruskih diplomata i vojnih lidera da upozore na ozbiljne, nove nuklearne pretnje. Oni zahtijevaju da globalna kontrola naoružanja bude priotetna tema na predstojećoj Generalnoj skupštini UN u New Yorku.
Među potpisnicima saopštenja je Des Browne, bivši britanski sekretar za odbranu, koji je sada predsjedavajući Evropske liderske mreže, koja je koordinisala saopštenje.
“Prije svega, narušena je cijela struktura kontrole naoružanja, na koju smo se oslanjali decenijama. Da bi stvari bile još komplikovanije, razvijaju se nove tehnologije koje, u sferi nuklearnog oružja stvaraju ne samo kapacitete za koje ne postoji regulativa, već i rizike kakve do sada nismo vidjeli”, kaže on.
U takvo oružje spadaju hipersonični projektili – kakve razvijaju Rusija, SAD, Kina i Australija – a koji će navodno moći da zaobiđu sve postojeće odbrambene sisteme.
Sve više zemalja nastoji da razvije svoje raketene sisteme. Međutim, tri decenije poslije kraja hladnog rata, Evropa je i dalje u najosjetljivijem položaju.
“Sa evropskog stanovišta, narušeno poverenje između Zapada i Rusije u širem smislu, i sistematsko urušavanje strukture kontrole naoružanja u proteklih desetak godina, nas posebno zabrinjava jer živimo u sredini gdje je ili uskladišteno ili raspoređeno 90% svjetskog nuklearnog arsenala. A mnoga od tih raspoređenih oružja mogu da se upotrebe u roku od nekoliko minuta”, ističe Des Browne.
"Penzionisana" američka balistička raketa Minuteman 1 na glavnom ulazu u vazdušnu bazu Mino u Sjevernoj Dakoti (arhivski snimak)
U saopštenju se upozorava da nije ugrožena samo evropska bezbjednost – dok Sjeverna Koreja nagomilava svoj nuklearni arsenal, rastu tenzije između nuklearno naoružanih suseda Indije i Pakistana a prijeti opasnost i od kolapsa iranskog nuklearnog sporazuma, poslije američkog povlačenja.
“Postoje znaci da se ta pitanja pominju u razgovorima naših lidera, ali problem je što nam današnja politika i nedostatak liderstva ne dozvoljavaju da dospemo tamo gdje su nas doveli prethodni lideri.”
Potpisnici saopštenja apeluju na SAD i Rusiju da pronađu novi pristup razvoju novog oružja, i konstatuju da bi Kina i druge države sa nuklearnim naoružanjem trebalo da promovišu rad na strateškoj stabilnosti. Međutim, u sadašnjoj geopolitičkoj klimi, postizanje sporazuma u Ujedinjenim nacijama neće biti lako.