Iranski predsjednik Mahmoud Ahmadinejad i njegove pristalice pripremaju se da za koji dan obilježe prvu godišnjicu Ahmadinejadovog reizbora. Od tog reizbora, zapravo demonstracija koje su uslijedile neposredno poslije saopštavanja rezultata, do danas pitanje da li je i šta je u stanju učiniti opozicija postavljaju mnogi analitičari. Ne bez razloga, jer uz pritisak izvana, uz međunarodni pritisak na iranski režim, analitičari vjeruju da bitne promjene mogu doći uz snažan pritisak iznutra.
Prije nešto manje od godinu dana na hiljade Iranaca izašlo je na ulice i protestiralo protiv, kako su bili ubijeđeni, izborne prevare u korist dotadašnjeg i sadašnjeg predsjednika Mahmouda Ahmadinejada. Odgovor iranskog režima bio je snažan i brutalan, prosvjednici su prebijani i hapšeni...
Ubistvo 27-godišnje Nede Agha-Soltan, snimljeno kamerom mobilnog telefona zgrozilo je svijet. Iranski režim nije se obazirao, suđenja prosvjednicima uslijedila su ubrzo nakon prosvjeda.
“Činjenica da su mladi ljudi ubijani na ulicama Teherana izazvala je trajnu gorčinu mnogih” - ističe analitičar Alex Vatanka i dodaje da, unatoč slabom izlasku Iranaca na proteste prošlog februara, iranska opozicija širi osnovu i uticaj upravo među mladima i u urbanim sredinama:
“Mislim da u Iranu opoziciju ne možete vezivati ni za jednog pojedinca ili grupu pojedinaca. Opozicija u Iranu je zapravo odraz dugotrajnog talasa nezadovoljstva.”
Gospodin Vatanka, a i drugi analitičari, smatraju da iranska opozicija treba biti organizirana, imati program:
“Pisati ljutita pisma s vremena na vrijeme može biti dobro, ali nužno je formulirati program koji će postati nešto o čemu će Iranci sanjati. Toga još uvijek nema.”
Kenneth Katzman iz istraživačke službe američkog Kongresa smatra da se iranska opozicija mijenja i ističe:
“Veći dio opozicije ne želi lidera, ili lidere koji su nekad bili režimski zvaničnici.”
To se odnosi i na bivšeg premijera Mir Hosseina Mousavija, simboličkog lidera opozicije nakon prošlogodišnjih junskih protesta. A i “opozicioni” ugled bivšeg predsjednika Irana u dva mandata Mohammada Khatamija i bivšeg predsjednika parlamenta Mehdi Karroubija, kao eventualnih lidera opozicije može biti umanjen zbog njihovih ranijih pozicija u vladajućem režimu, smatra gospodin Katzman:
“Mousavi, Khatmi i Karroubi su na opozicionoj strani zbog izbornih neregularnosti. Oni u ovom trenutku nisu suštinski u srži aktivističkog pokreta.”
Analitičari takođe ističu da Sjedinjene Države prema Iranu moraju imati uravnotežen stav. Ahmadinejad ima jako mnogo vatrenih pristalica.
Da li Sjedinjene Države trebaju pokušavati sa diplomatskim kontaktima sa Ahmadinejadom ili čekati, možda i godinama, na umjerenu iransku vladu?
Nicholas Burns, bivši zamjenik državnog sekretara, smatra da Sjedinjene Države ne trebaju odustajati od sankcija. Ako sankcije i ne privole iranski režim da odustane od programa nuklearnog naoružavanja, izoliraće Iran, čak i od susjednih muslimaskih zemalja, kaže gospodin Burns i ističe:
“Te zemlje rastuću vojnu moć Irana vide kao još jednu prijetnju u već vrlo osjetljivom regionu Srednjeg Istoka na kojem je, inače, jako malo povjerenja između Irana i arapskih zemalja.”
Mada se iranski režim ne usteže od brutalnih poteza i vladavine čvrste ruke, do promjena bi, ipak, moglo doći, smatra gospodin Burns:
“Ne vjerujem da će iranski režim biti u stanju zaustaviti reformski pokret. Taj pokret postoji, postoji u srcima i glavama mnogih Iranaca. I nema tog režima koji može slomiti volju i želju za ljudskim progresom.”
U međuvremenu, vrijeme teče.... Po mnogim neovisnim procjenama iranskom režimu treba od godinu i po do četiri godine da se domogne vlastite atomske bombe.