Od Galilea i njegovog prvog teleskopa prije više od 400 godina, astronomi nastoje gledati, vidjeti i analizirati svemir što dalje i što dublje. U posljednjih dvadesetak godina, zahvaljući teleskopu Hubble koji orbitira visoko iznad zemlje, čovjekov pogled u svemirski beskraj prodro je do neslućenih daljina.
Teleskop su Sjedinjene Države lansirale svemirskim brodom Discovery 24. aprila 1990. godine. Od tada do danas, iznad oblaka i daleko od slojeva dima i smoga, teleskop veličine školskog autobusa omogućava ničim neometan i vrlo jasan pogled na planete, zvijezde, galaksije...
Teleskop je nazvan po američkom astronomu Edwinu P. Hubble-u. Na njegovom projektiranju i izradi tokom 10 godina radilo je više od 10.000 ljudi. Koštao je milijardu i po dolara.
Nancy Grace Roman smatra se majkom teleskopa Hubble. Kao vodeći astronom NASA-e bila je ključna osoba planiranja i razvoja teleskopa u početnoj fazi. Prisjećajući se tih dana, kaže:
„Astronomi su na nesmetan pogled u svemir iznad zemljine atmosfere čekali dugi, dugi niz godina. Svo to vrijeme, do Hubble-a, njihovi pogledi u svemir bilo su kao pogledi kroz zamagljeno staklo.“
Ed Weiler je sada vodeći astronom u NASA-i. Sa gospođom Roman je usko sarađivao i program razvoja Hubble-a od nje naslijedio 1979. godine. Kao posebno bitno on ističe:
„Lansiranjem teleskopa Hubble udesetostručene su mogućnosti pogleda u svemir u odnosu na dotadašnje najmoćnije zemaljske teleskope. Takav korak je uporediv jedino sa trenutkom kada je Galileo počeo koristiti svoj teleskop.“
Moćnim širokougaonim kamerama instaliranim na svemirskom teleskopu snimljeni su mnogi prizori. O naučnom blagu koje je počelo stizati na zemlju gospođa Roman kaže:
„Mislim da su fotografije svemirskih prizora bile nešto najuzbudljivije što sam vidjela. Od nekadašnjih prvih do sadašnjih sve su jednostavno fantastične.“
Funkcije teleskopa Hubble poboljšavane su i proširivane nizom servisnih misija tokom letova svemirskih brodova. Nakon tih misija svaki put moćniji i precizniji, teleskop Hubble je astronomima omogućio, pored ostalog, i da preciznije utvrde starost svemira. Prvobitne procjene od 10 do 20 milijardi godina svedene su na ocjenu o starorosti svemira od oko 14 milijardi godina.
Među mnogim ključnim naučnim saznanjima zahvaljući teleskopu Hubble, gospodin Weiler posebno ističe potvrdu postojanja tamne energije, svemirske sile koja ubrzava širenje svemira. Zahvaljući Hubble-u dokazano je i postojanje misterioznih gravitacionih vrtloga, poznatih kao crne rupe, za koje se pretpostavljalo da postoje u centrima većine galaksija.
„Crne rupe bile su fikcija, zanimljiva naučna teorija u koju niko nije vjerovao. Teleskopom Hubble je dokazano da crne rupe postoje“ - ističe gospodin Weiler.
Teleskopom je 4. jula ove godine kompletirana milionita naučna opservacija duboko u svemiru - spektografisanje jedne planete udaljene hiljadu svjetlosnih godina.
Planovi o lansiranju teleskopa moćnijeg od Hubble-a postoje, na njima se radi. U međuvremenu, Hubble će još najmanje deset godina biti neprocjenjivo vrijedan izvor novih saznjanja o svemiru.
