Pa ipak, većina ljudi ne zna za ovu vakcinu ili je ne želi te su cijepni obuhvati u pravilu niži. Neki čak kalkulišu s tim da je u pandemiji manja mogućnost da obole od gripe te da je „gripa nestala“ i smatraju da nema potrebe da prime ovu vakcinu.
Istina, u toku pandemije COVID-19 desilo se nešto neobično, što naučnici nisu mogli tako lako predvidjeti – gripa kao da je iščezla 2020.-2021. godine, ali zapravo je ostala tu, s nama, samo u mnogo manjem obimu.
Ima li gripe?
U 43. sedmici (početak novembra) aktivnost gripe je bila niska u cijeloj regiji Evrope. Prema Izvještaju o nadzoru gripe Zavoda za javno zdravstvo FBiH, aktivnosti bolesti slične gripi su niske u ovom entitetu, ali se sporadično otkrivaju slučajevi izazvani virusom gripe tip pa, podtip H3N2. Ne-kovid respiratorne infekcije – akutne respiratorne infekcije (ARI), oboljenja slična gripu (ILI) i teške akutne respiratorne infekcije (SARI) se prate i u entitetu Republika Srpska, ali prema izvještaju Instituta za javno zdravstvo RS za 43. sedmicu, testirani uzorci su bili negativni na viruse influence.
Vrh sezone gripe su kasni mjeseci zime, posebno februar, a sama sezona traje od oktobra do aprila, mada su itekako mogući slučajevi i van ovog perioda. Upravo stoga se savjetuje što je moguće ranija vakcinacija protiv gripe, kako bi se na vrijeme osigurao imunitet protiv cirkulirajućih sojeva. Međutim, efikasnost vakcine ovisi o tome kako sistem nadzora virusa gripe predvidi koji će to sojevi biti aktuelni te sezone. Ponekad se dogodi da ova procjena ne bude dovoljno precizna, pa to smanji efikasnost vakcine protiv gripe.
„Pratili smo i ILI i SARI sentinel plus populacijski nadzor, čak je urađeno više uzoraka na ILI sentinel mjestu nego lani, ali nismo otkrili nijedan slučaj gripe do novembra“, kaže za Glas Amerike epidemiologinja dr. Mia Blažević iz Zavoda za javno zdravstvo FBiH.
Isto je potvrdila i za područje Republike Srpske epidemiologinja dr. Jela Aćimović iz Zavoda za javno zdravstvo RS: „Nismo imali slučajeva gripe ove godine“.
Virusi infleunce brzo mutiraju
Virusi gripe stalno evoluiraju i nastoje pobjeći našem imunološkom sistemu i vakcinama. Upravo stoga je potrebna sezonaska vakcinacija i upravo stoga vakcine protiv gripe nemaju nekad jako visoku efikasnost – efikasnost im se obično kreće oko 40-50%.
Problem s ovim virusima i njihovom tipovima, varijantama i potdtipovima jeste to što oni na površini imaju 2 proteina – hemaglutinin („šiljak“) i neuroaminidazu i to povećava varijabilnost virusa, a upravo prema tipovima ovih proteina sojevi i varijante virusa gripe dobijaju native – H1N1, H3N2 i drugi.
I ne samo to – to su samo linije influencavirusa tip A, a postoje i varijante influenca virusa tip B. Virus influence B nemaju podtipove, ali se dijele na dvije „linije“ - B/Victoria i B/Yamagata. Obje linije obično ulaze u sastav polivalentnih vakcina protiv sezonske gripe.
Za humanu epidemiologiju su upravo najvažniji ovi virusi gripe iz „porodica“ A i B, koji se svake godine prate, kako bi se odredila njihova rasprostranjenost.
Od prije nekoliko godina je primijećana ubrzana evolucija H3N2 verzije, iz linije virusa gripe A, koja se sve više evolutivno udaljava od drugih linija. Ali, s 2020. godine dogodilo se da jedna od linija H3N2 virusa influence A (varijanta 3c3.A) i jedan od tipova influenca b virusa, poznat kao B/Yamagata, praktično nestanu.
U tipičnoj sezoni, u bazu podataka GISAID, koja služi za brzo dijeljenje podataka o virusima gripe, ali i koronavirusima, bude ubačeno oko 20 000 genetičkih sekvenci virusa gripe. Ove godine, radilo se o svega oko 200 sekvenci.
Ovo ne znači da je gripa u potpunosti nestala, ali da virusi gripe su postali manje diverzificirani.
Pandemija nije pogodovala virusima gripe
U toku pandemije COVID-19 mi smo toliko izmijenili svoje ponašanje da nije bilo puno prilika za viruse gripe da se šire. Nije bilo puno upotrebe javnog prevoza, a ljudi su uglavnom, ko god je mogao, radili od kuće, čime se prekinuo put transmisije virusa, koji inače najviše „djeluje“ upravo u kancelarijama i javnom saobraćaju.
Tu treba spomenuti i veći broj imuniziranih protiv gripe 2020. jer je jedan od savjeta bio da se imunizacijom protiv sezonske gripe zaštite rizične grupe da izbjegnu bar jednu od bolesti koje im mogu pogoršati zdravstveno stanje.
Postoje indikacije koje treba dodatno naučno argumentirati kako je SARS-CoV-2 zapravo bio kompetitivniji i potisnuo viruse gripe.
Naravno, treba biti skeptičan i prema tvrdnji da su dvije varijante virusa gripe nestale. To što nisu zabilježene ove sezone, ne mora značiti da ih nikako više nema, da su izumrle, niti možemo sa sigurošću reći da opet neće evoluirati. Također, moguće je da se jave neke druge varijante i da nam se gripa vrati.
Ne treba smetnuti s uma ni to da drugi virusi gripe, specifični za životinje, također evoluiraju. Kina je u junu izvijestila o prvom slučaju ptičije gripe H10N3 kod čovjeka.
Ono što ne možemo predvidjeti jeste kako će teći evolucija gripe – da li će oni tipovi virusa gripe kojima se nije drastično smanjila pojavnost evoluirati u neku infektivniju gripu pod evolucionim pritiskom, ili će se pojavnost gripe smanjivati. Također, neko vrijeme bez gripe, kada je globalna populacija bila manje izložena ovom patogenu bi moglo utjecati možda i na „pamćenje“ imunološkog sistema ljudi – jer jednostavno nisu bili u tolikoj mjeri izloženi ovim virusima.
Bilo bi preporučljivo primiti vakcinu protiv sezonske gripa baš zbog toga – jer ne znamo kako će se gripa ponašati u proljeće 2022. s obzirom da još nije vrhunac sezone, a epidemiološke mjere protiv COVID-19 su olabavljene, što pogoduje i širenju gripe.
