Njujorški muzej Metropolitan posjeduje jednu od najboljih i najiscrpnijih zbirki nizozemske umjetnosti izvan Evrope. S preko dvije stotine slika, uglavnom iz 17. stoljeća, zbirku Metropolitana uglavnom čine radovi koje je muzej dobio od američkih kolekcionara, nekad na poklon, nekad muzejskom kupovinom.
Svih 228 slika izloženo je zajedno po prvi puta u povijesti Metropolitana. Čak je dvadeset slika naslikao slavni nizozemski slikar Rembrandt van Rijn. Izloženo je i jedanaest slika Fransa Halsa i pet radova Johannesa Vermeera.
Walter Liedtke, kustos izložbe koja nosi naziv 'The Age of Rembrandt', Doba Rembrandta, kaže da je Metropolitan zbirku planski i namjerno napravio od slika koje su njujorškim kolekcionarima kasnog 19. i ranog 20. stoljeća bile posebno privlačne, a to je bila nizozemska umjetnost 17. stoljeća. Postojala je posebna veza, kaže on, izmedju nizozemskog društva i mlade američke republike.
"Amerika 19. stoljeća vidjea je sebe kao demokraciju snažne radničke i srednje klase, ljudi koji su u životu napredovali i uspjeh ostvarivali zahvaljujući samo sebi. Često su se, u tom smislu, i usporedjivali s nizozemskom republikom u 17. stoljeću," kaže Liedtke.
To se doba u Holandiji i smatra zlatnim razdobljem nizozemskog slikarstva, a Rembrandt majstorom tog vremena. To razdoblje slikarstva, kaze Liedtke, i dalje je jedno od najpopularnijih u umjetnosti. Metropolitan je, dodaje on, svoju zbirku nizozemskih slikara 17. stoljeca zapoceo 1871. godine, godinu dana nakon osnivanja muzeja. Nagli razvoj i rast gospodarstva u Sjedinjenim Drzavama te cinjenica da evropskim gospodarstvima na pocetku 20. stoljeca nije islo dobro omogucili su americkim kolekcionarima kupovinu mnogih umjetnickih radova.
Povjesnicarka umjetnosti Esmee Quodbach potvrdjuje da je Metropolitan namjerno zbirku formirao jer postojala je tada, kaze ona, snazna zelja i pritisak za stvaranje umjetnicke institucije u New Yorku koja bi se mogla mjeriti s najboljim muzejima u Evropi. Ali, dodaje, mnogi su se njujorski kolekcionari vjerojatno natjecali i jedan s drugim.
"Svidjali su im se isti umjetnici. Privlacila su ih velika imena i ako je jedan imao Rembrandta, onda je i njegov prijatelj ili poslovni rival takodjer zelio Rembrandta. Sigurna sam da je to jedan od razloga zasto su te zbirke takve kakve jesu," kaže Quodbach.
Kustos Walter Liedtke navodi i jedan drugi razlog zbog kojega su Amerikancima, posebice njujorskim kolekcionarima, te slike bile tako privlacne – priroda. Mnogi radovi na izlozbi ili su pejzazi ili slike s morskim motivima i s drugim naturalistickim temama. Slike poput onih Meynderta Hobbeme, vodeceg pejzazista iz nizozemskog zlatnog razdoblja, s motivima mirnog seoskog zivota u Holandiji. Gradsko stanovnistvo Holandije tada je cijenilo takve slike i motive jer odisale su necim dobrim i zdravim, a dva stoljeca kasnije, cijenili su ih, iz istih razloga, i njujorski kolekcionari.
Izlozba, kaze Liedtke, jasno pokazuje koliko su njujorski kolekcionari poput Henryja Marquanda, J-P Morgana i Benjamina Altmana, cijenili nizozemsku umjetnost, umjetnost kojom ce udariti temelje stalnom fundusu Metropolitena. Te su slike, istice on, usko vezane uz povijest te institucije, ali imali su ti kolekcionari i pogled u buducnost.
Nigdje to nije ocitije, kaze Liedtke, nego u slikama Vermeera, danas jednog od najcijenjenijih umjetnika, ne samo nizozemskih nego opcenito. Njegovi poetski, svjetlom ispunjeni prizori, imali su posebnu draz za americke kolekcionare. Vermeerov je opus bio mali. Samo 35 slika danas se smatra autenticnim Vermeerom. Cak pet ih je u Metropolitenu, vise nego u bilo kojem drugom muzeju u svijetu. U New Yorku ih je, sve skupa, osam, trinaest u Sjedinjenim Drzavama.
Onih pet u zbirci Metropolitena za taj su muzej prava riznica nizozemskih slikara, ali, istice kustos izlozbe Walter Liedtke, svi su radovi privlacni posjetieljima. I to stoga sto slike nizozemskih majstora ne zahtjevaju neko veliko znanje povijesti, umjetnosti pa cak ni neko veliko poznavanje Biblije, da bi u njima mogli istinski uzivati.
"Ljude te slike privlace dijelom zato sto su naturalisticke. Stvari na njima su prepoznatljive, svatko moze uzivati u lijepom pejzazu ili portretu neke zanimljive osobe," kaže Liedtke.
Gledati te slike, kaze on, opusta, kao da ste u lezaljci s dobrom knjigom. Kao da iz guzve i vreve New Yorka 21. stoljeca imate priliku pobjeci u spokoj Holandije 17. stoljeca. Gledanje tih slika relaksira pa neka je to i samo i na sat-dva.