Čini se da je rat u Iraku na najboljem putu ka uspješnom završetku ali razmimoilaženja u pristupu ratu među preko-okeanskim saveznicima možda neće biti izglađena tako brzo kao što se mnogi nadaju. Neki analitičari kažu da se pojavila tzv. ”osovina transatlanskih disidenata” koja se proteže od Pariza preko Berlina do Moskve i zasniva se na izazovu američkoj dominaciji u svijetu. Novinarka Glasa Amerike Jela de Franceschi istražuje neke od uzroka ovog novog odnosa snaga i događaja koji mogu uslijediti. Uprkos nadi da će brzi završetak rata i saradnja u obnovi Iraka pomoći saveznicima da premoste jaz koji je među njima nastao Francuska i Njemačka su i dalje u zavadi sa Sjedinjenim Državama. Mnogi analitičari kažu da ovaj rat može predstavljati prekretnicu u vanjskoj politici tzv. srca Evrope, Njemačke i Francuske kao što je to bio 1. septembar za Sjedinjene države. Evropske zemlje žele da Sjedinjene Države vodeću ulogu u rješavanju nesuglasica prepuste međunarodnim institucijama, prvenstveno Ujedinjenim nacijama. Ali u sadašnjoj administraciji Sjedinjenih Država ima i onih koji zagovaraju umanjivanje uloge UN-a u donošenju odluka od međunarodne važnosti i svođenja te uloge na pružanje humanitarne pomoći kada do krize dođe. Ali neslaganje saveznika se odražava i na ličnom nivou. Predsjednik Bush i francuski predsjednik Jacques Chirac su sada, po prvi put u dva mjeseca razgovarali. Njemački kancelar Gerhard Schroeder poslednji put je sa Bijelom kućom razgovarao 8. novembra kada je usvojena rezolucija UN-a kojom se od Iraka tražilo da se povinuje zahtjevu za razoružanje. Postojeće tenzije je teško prevazići jer se radi o ozbiljnim pitanjima, kaže Simon Serfaty, direktor Evropskog programa pri Centru za strateške i međunarodne studije sa sjedištem u Washingtonu. Ona su sa tačke gledišta Sjedinjenih Država egzistencijalna a tu je i terorizam zbog kojeg američka administracija nije u stanju da pokaže toliko strpljenja i tolerancije prema svojim saveznicima kao što je to činila u prošlosti. Sa druge strane Francuska i druge zemlje u Evropi su zabrinute zbog načina kako su odluke donešene i zbog posljedica rata, kaže Simon Serfaty. Gospodin Serfaty kaže da odnosi Sjedinjenih Država i Francuske nikada nisu bili tako zategnuti, čak ni 1960. god kada je predsjednik Charles de Gaulle sprovodio veoma oštru vanjsku politiku. On je uklonio snage NATO-a iz Francuske, osudio rat Amerike protiv Vijetnama i pružao je podršku Arapima u ratu sa Izraelom. Uz sve to, nesloga nije potrajala kaže gospodin Serfaty. ”Sjedinjene Države nemaju problem sa francuskim predsjednikom i Francuskom one imaju problem sa Evropom. Ogroman broj Evropljana se protivi upotrebi sile. Tu su i Evropljani koji ne shvataju značaj 11. septembra kada je riječ o sigurnosti.“ Tokom Hladnoga rata i nakon njega Njemačka nikada nije željela biti dovedena u situaciju da bira između Pariza i Washingtona, kaže Gerard Livingston, bivši direktor Američkog instituta za savremene njemačke studije pri univerzitetu Johns Hopkins. U vezi sa ratom u Iraku Njemačka se po prvi put usprotivila Sjedinjenim Državama po pitanju sigurnosti i izabrala je stranu Pariza, a protiv Washingtona. Najvažnije područje vanjske politike za njemačku vladu je Evropa i tu se odlučuje sudbina svake vlade. Evropska politika je ta koja ima mnogo direktniji uticaj na zemlju nego pitanje sigurnosti u udaljenim dijelovima svijeta kao što je Srednji Istok. Njemačka je dala prioritet onome što jača njenu poziciju u Evropi, kaže gospodin Livingston. Sjeme otuđenja Njemačke od Washingtona posijano je decenijama ranije. Generacija koja je iskusila katastrofu Drugog svjetskog rata kao i američku velikodušnost u pružanju pomoći za obnovu Njemačke više ne kroji njemačku vanjsku politiku. Generacija koja je sada na vlasti sazrela je u eri protivljenja ratu u Vijetnamu. Njemački kancelar Gerhard Schroeder i ministar vanjskih poslova Joscka Fischer pripadaju generaciji 68-maša koja nastoji pobjeći, kako oni to vide, od tutorstva Sjedinjenih Država. Nakon gubljenja, kako je to rečeno, bitke za mir po pitanju Iraka, oba lidera su odlučna da formulišu novu vanjsku i sigurnosnu politiku. Kako je izvješteno u njemačkim medijima, oni smatraju da je Amerika okrenula leđa većini Evrope i globalnoj zajednici. Nova njemačka odbrambena politika predviđa uspostavljanje profesionalne vojske koja može biti raspoređena bilo gdje u svijetu. Njemačka također traži da se uloži više napora kako bi se uspostavile evropske snage za intervenciju koje bi brojale nekih 60 000 vojnika što je po prvi put predloženo na samitu Evropske unije u Helsinkiju 1999. god. Odluka donesena u Helsinkiju rezultat je intervencije NATO-a na Kosovu u kojoj su Evropljani daleko zaostajali iza Sjedinjenih Država po svojim vojnim sposobnostima, kaže Karen Donfried iz Marshallovog fonda za Njemačku sa sjedištem u Washingtonu. ”Nakon Bosne i Kosova došlo je do snažne inicijative unutar Evropske unije da se uspostavi zajednički sigurnosni i odbrambeni identitet. Britanija se priklonila ovoj odluci. Britanci su smatrali da Evropljani mogu biti interesantni partneri za Sjedinjene Države jedino uoliko bi bili u mogućnosti da ponude veće vojne sposobnosti.“ Ova nastojanja su za neko vrijeme zamrla ali sada su ponovo u žiži interesovanja. Na inicijativu Belgije predstavnici Francuske, Njemačke i Luksemburga sastaće se u Briselu 29. aprila kako bi razgovarali o jačanju evropskih snaga u NATO-u. Predstavnik za vanjsku politiku Evropske Unije Javier Solana također će prisustvovati ovom sastanku. Patrick Chamorel, profesor političkih nauka na univerzitetu Georgetown kaže da je Francuska, prije sada nastalog neslaganja sa Sjedinjenim Državama, žarko željela da se pridruži Britaniji u novim nastojanjima vezanim za evropsku sigurnost: Francuska i Britanija su te dvije vodeće vojne sile u Evropi. Obje npr. imaju nuklearno naoružanje. Francuzi nikada nisu gledali na Njemačku kao na nekoga sa kim bi izgrađivali evropsku odbranu. U ovom trenutku prema svojoj politici prema Iraku Britanija je bliža Sjedinjenim Državama. U međuvremenu Njemačka i Francuska namjeravaju nastaviti sa ujedinjavanjem evropskog naoružanja, cilj koji je utvrđen prilikom njihovog sastanka u Mainzu u junu mjesecu 2 000. god. Njemačka je pristala da kupi 75 transportnih vojnih aviona Airbus koji bi sve trima vodećim evropskim silama - Francuskoj, Njemačkoj i Britaniji omogućili nezavisnost u vazdušnom transportu od američke tehnologije i snabdijevanja. Na samitu u Mainzu saopštene su namjere da se razvije neovisan sistem satelitskog osmatranja. Do sad su se Evropljani najvećim dijelom oslanjali na Sjedinjene Države u sistemu satelitskog osmatranja koji je odlučujući faktor u modernom ratovanju. Ovaj evropski projekat je u početnoj fazi. U tekstu u magazinu Vanjski poslovi, nakon Mainza, trojica amerikanaca visokog ranga, sa iskustvom poslova nacionalne sigurnosti upozorili su da izgleda svi vodeći političari vjeruju da je evropska industrija naoružanja ključni faktor za Evropsku Uniju, kako bi se mogla suprostaviti Sjedinjenim Državama kao politički jednaka. Nesporazum oko Iraka pojačao je tu zabrinutost. Neki analitičari kažu da Washington možda želi kazniti Francusku i možda Njemačku kroz ekonomiju za njihovo protivljenje ratu. Medjutim Francuzi i Njemaci mogu imati svoje vlastite posljeratne planove, primjećuje Simon Serafaty iz CSIS: Opcije idu u pravcu Rusije. Mi smo u posljednjih nekoliko mjeseci vidjeli kako se pojavljuje jedna osovina razilaženja koja ide od Pariza i Berlina do Moskve. To su tri države koje su saopćile zajednička stajališta i ta vrsa odnosa je bez presedana u Evropskoj istoriji. Medjutim, analitičari se pitaju koliko daleko ovo novo grupisanje može ići. I Evropske zemlje i Sjedinjene Države imaju puno da izgube u prekidanju blizu 6 decenija partnerstva u transatlantskoj sigurnosti i mogućem remećenju medjusobne ekonomske razmjene vrijedne 2 hiljade i pet stotina milijardi dolara godišnje.
