Na ulasku u 2003. godinu, Sjedinjene Države i Evropa izgledaju kao da se medjusobno razilaze. Za njihove odnose se može reći ne samo da im nedostaje usaglašenosti, nego se na mnogo načina gubi i potreba za njom. Novinarka Glasa Amerike Jela De Franceschi analizira uslove koji dovode do tog raskola. Globalna slika o Sjedinjenim Državama ozbiljno je oštećena u protekle dvije godine, i to - što iznenadjuje - i u očima mnogih tradicionalnih evropskih saveznika, kako to pokazuje jedno novo ispitivanje javnog mišljenja. Američke prijetnje ratom protiv Iraka, izgleda da su pojačale zabrinutost u vezi sa američkom vanjskom politikom - koju sad vide kao previše izričitu i kao politiku koja ne uvažava dovoljno interese svojih prijatelja i saveznika. Mnogi kažu da je popularnost Sjedinjenih Država u Evropi počela da opada kada je administracija predsjednika Busha počela, ili da prigovara, ili je odbijala da se priključi cijeloj seriji medjunarodnih sporazuma. U to spadaju Protokol iz Kyoto-a, o globalnom pregrijavanju, Sporazum o uspostavljanju Medjunarodnog Krivičnog Suda, kao i američko povlačenje iz Sporazuma o antibalističkim raketama. Pitanja smrtne kazne i tretmana al-Qaidinih zatvorenika u Zaljevu Guantanamo - takodje su izazvala oštre evropske kritike. Francis Fukuyama je dekan na Školi za Napredni studij medjunarodnih odnosa pri univerzitetu Johns Hopkins. On kaže da su loša diplomatija i greške Bushove administracije u obrazlaganju nove američke strateške doktrine - samo još pojačale evropske zabrinutosti. Čuveni govor o ”osovini zla“ predstavljao je još jedno nepotrebno retoričko samoranjavanje - jer je njime sugerirano da postoje te tri zemlje - članice osovine zla, a u isto vrijeme, usvaja se nova strateška doktrina kojom se predvidja preventivni napad kao metod. Kad to stavite zajedno - logična misao je da je to najava napada na sve te tri zemlje. A, ustvari, čitava struktura te nove doktrine je zasnovana na potrebi da se opravda jedan pojedinačni slučaj - Irak. Oni to zaista nisu smjeli da elaboriraju na taj način, a da ne ugrade u to neki osjećaj ograničenja gdje i kako će koristiti tu novu doktrinu, kaže Francis Fukuyama. I dok se mnogi slažu da anti-amerikanizam nije ništa novo u evropskim zemljama, postoji jedan novi odjek u Sjedinjenim Državama - odjek anti-europeizma. Mnogo od tog kriticizma vuče korijen iz činjenice sve većeg jaza u vojnim mogućnostima na dvije suprotne strane Atlantika. Kao rezultat, kažu neki eksperti, Evropa je ekonomski gigant u usponu, ali i dalje ostaje strateškim i političkim patuljkom u poredjenju sa Sjedinjenim Državama. Nesrazmjerna vojna sposobnost može uzgojiti mržnju i nepovjerenje, kaže Jeffrey Gedmin, direktor instituta Aspen u Berlinu: Evropa jednostavno nema kapacitete za ravnopravnu saradnju, niti za takmičenje, a ni za partnerstvo sa Sjedinjenim Državama. Evropa je slabić, a Sjedinjene Države su super-sila. I to stvara neizbježne tenzije i sa evropske strane to radja ozbiljan nivo nepovjerenja, zavisti i netrpeljivosti, mješavinu i kombinaciju mnogo različitih stvari. Evropljani se takodje moraju upitati, kad se radi o strateško-vojnim pitanjima: da li mi želimo da budemo jedna država i da li kao država Evropa želimo da razmišljamo regionalno ili globalno? A ako želimo da razmišljamo globalno, da li to znači da novac, vrijeme i tehnologiju treba da investiramo i razvijemo neophodne kapacitete za to. To je u Evropi pitanje na koje još nema odgovora. Neki intelektualci brinu da bi se te transatlanske razlike mogle i produbiti. Charles Kupchan iz Savjeta za Medjunarodne odnose, čak, tvrdi da naredni sudar civilizacija neće biti Zapad protiv ne-Zapada. Biće to Sjedinjene Države protiv Evrope. On piše: ”Evropa jača svoju kolektivnu svijest i karakter i razvija jasniji osjećaj interesa i vrijednosti koji su prilično različiti od onih u Sjedinjenim Državama. Prema tome, Amerika i Evropa su na dvije staze koje se razilaze.“ Francis Fukuyama, autor knjige Kraj istorije, o kojoj se mnogo govori u posljednje vrijeme, kaže da Evropa ustvari razvija jedan sasvim drugačiji politički mentalitet: Evropljani ustvari vjeruju da se oni nalaze na krajnoj tačci istorije, što će reći da vjeruju kako žive u svijetu u kom su politika moći i politika uvažavanja realnosti moći, prevazidjene strukturama normi, zakona, medjunarodnih organizacija, konsenzusa, pregovaranja - odnosno da su prevazišli klasični evropski sistem zasnovan na ravnoteži moći. Gospodin Fukuyama kaže da, za razliku od Evrope, Sjedinjene Države zadržavaju jak osjećaj državnosti i Amerikanizma: Od stvaranja Američke Republike, postoji jedno osjećanje da su američka praksa i institucije pokazatelj i predvodnik na putu ka širenju demokracije u svijetu, i da je Amerika model za druga društva. Prema tome, ideja da američka javnost treba da se pomiri s tim da su joj druge demokracije ravne - nešto je što je vrlo teško prihvatiti. Pa, ipak, analitičari vjeruju da će zajedničke vrijednosti koje povezuju Amerikance i Evropljane nadvladati trenutno zastranjene odnose. Posmatrači kažu da, uz svu svoju moć, Sjedinjene Države ne mogu uspjeti u svijetu bez partnera, činjenica je da američki najvažniji partneri jesu, i vjerovatno će i ostati - evropske zemlje.
