Bivši američki diplomata i predsjednički izaslanik za Balkan, a sada predsjednik konsultantske firme Vašington Global partners, Robert Gelbard - u razgovoru sa kolegom Brankom Mikašinovićem - osvrnuo se na desetogodišnjicu Dejtonskog sporazuma i potpisivanje Deklaracije o sprovođenju ustavnih reformi u Bosni i Hercegovini.
Gelbard:Sjedinjene Države i Evropska unija smatraju da je došlo vrijeme da počnu da se sprovode promjene Dejtonskog sporazuma, odnosno Ustava, kao jednog od aneksa tog sporazuma, da bi se razvila jača centralna uprava. Da bi se razmotrila mogućnost ulaska u Evropsku uniju i stvorilo efikasnije državno funkcionisanje, Bosna i Hercegovina mora da postane centralizovanija zemlja. Na upravo završenim sastancima u Vašingtonu, razgovori o državnoj strukturi Bosne i Hercegovine nisu završeni, ali su važni početak i napredak koji su postigli lideri te zemlje u pogledu modernizacije Bosne i Hercegovine, a da se pri tome ne žrtvuju entiteti.
VOA:Da li bi moguće ustavne promene išle više u prilog nekoj od strana u Bosni i Hercegovini - srpskoj, bošnjačkoj ili hrvatskoj?
Gelbard: Ne bi. Prije svega, dva entiteta, Republika Srpska i Bošnjačko-hrvatska Federacija treba da opstanu, ali nema potrebe za trećim, hrvatskim entitetom, za koji se zalažu neki Hrvati, pošto su 1990-tih Hrvati u Bosni i Hercegovini prihvatili federaciju i to treba da tako i da ostane. Sjedinjene Države imaju, na primer, 50 entiteta, odnosno država, Francuska ima brojne okruge, Njemačka pokrajine, i svi ti entiteti imaju jaka lokalna ovlašćenja. Znači, moguće je da država ima jedinstvenu upravu na federalnom nivou, uz postojanje raznih samoupravnih entiteta. Cilj nije da položaj bilo koje od tri zajednice - srpske, hrvatske ili bošnjačke - bude unapredjen ili unazadjen, već da se formira funkcionalna i bolje organizovana država. Mislim da će centralizovanije uredjenje biti korisnije za sve strane u Bosni i Hercegovini, uz očuvanje sadašnja dva entiteta.
VOA: Šta mislite o ulozi dominantnih stranaka u Bosni i Hercegovini?
Gelbard: Tri dominantne stranke, Srpska demokratska stranka u Republici Srpskoj, Stranka demokratske akcije medju Bošnjacima i Hrvatska demokratska zajednica, osujetile su svojim dosadašnjim aktivnostima postizanje većeg progresa u toj zemlji. Te stranke su već dugo fokusirane na očuvanje svoje dominacije na račun opšteg progresa, pa čak i na račun svojih sunarodnika. Zato je važno razviti alternativne stranke, kao što je u Republici Srpskoj stranka Nezavisnih socijaldemokrata, Milorada Dodika. Narod je nezadovoljan zbog korumpiranosti političara i želi da vidi emancipovanije političare i ideje. Hrvatska demokratska zajednica u Bosni ima slične probleme, koje ilustruje afera sa Hercegovačkom bankom. U slučaju Bošnjaka, orgnizovane su stranke, recimo, Harisa Silajdžića i Zlatka Logumdžiije, ali je Stranka demokratske akcije zadržala dominantnu ulogu. To me zabrinjava, jer verujem u demokratski pluralizam, a dominacija bilo koje stranke nije konstruktivna. Nadam se da će, demokratije radi, i druge stranke postati uticajnije.
VOA: Kako biste okarakterisali angažovanost i delovanje sadašnje američke administracije na Balkanu (proteklih nekoliko godina)?
Gelbard: Tokom prvog mandata administracije predsjednika Buša, Sjedinjene Države su zapostavile Balkan. Ne znam da li je do toga došlo zbog toga što se taj region smatrao političkim nasledjem Klintonove administracije ili su postojali drugi prioriteti. Sve do nedavno, angažovanost Bušove administracije bila je neznatana. Medjutim, to se promijenilo i dobra vijest je da su sada državni sekretar Kondaliza Rajs i državni podsekretar Nikolas Berns, ponovo aktivni u pogledu Balkana. Mislim da je to dobro i da će za mir i stabilnost u tom regionu presudan značaj imati dalja konstruktivna saradnja Sjedinjenih Država, Evropske unije i Rusije.
