"Ne čudi nas što je Rusija, nasuprot tome, instrumentalizovala proteste da bi ostvarila svoju agendu u Srbiji, kao što to čini širom svijeta", navodi se u odgovoru portparola State Departmenta za Radio Slobodna Evropa (RSE) 17. avgusta.
Reakcija SAD uslijedila je nakon što su predstavnici vlasti u Srbiji optužili neimenovane zapadne države da podržavaju ekološke proteste protiv iskopavanja litijuma, na kojima su se proteklih sedmica okupile desetine hiljada građana.
Optužbe protiv Zapada da stoje iza protesta u Srbiji uputio je i Kremlj, a vicepremijer Aleksandar Vulin je u Moskvi zahvalio ruskim bezbjednosnim strukturama "na upozorenju o pripremi masovnih nereda i pokušaju državnog prevrata".
U State Departmentu poručuju i da je stav SAD o Aleksandru Vulinu "dobro poznat". On je od jula 2023. pod američkim sankcijama, pored ostalog, zbog veza sa Kremljom.
Povod za nedavne masovne proteste u Srbiji je najava otvaranja rudnika litijuma međunarodne kompanije "Rio Tinto" u dolini reke Jadar na zapadu zemlje - zbog bojazni dijela građana da bi taj projekat mogao imati negativne posljedice po životnu sredinu.
State Department u odgovoru za RSE ocjenjuje da su miran protest i pravo građana da demonstriraju i slobodno govore važan dio demokratije.
Podsjećaju i na stav američkih zvaničnika da je "na srpskom narodu i njegovim izabranim liderima" izbor šta raditi dalje sa resursima litijuma.
"Vjerujemo da ovo Srbiji pruža izuzetnu priliku, pod uslovom da se poštuju ekološki standardi i najbolja svjetska praksa. To je odluka koju treba da donese Srbija", zaključuje State Department.
Projekat iskopavanja litijuma u Srbiji podržale su Sjedinjene Države i Evropska unija, a u prisustvu njemačkog kancelara Olafa Šolca, Srbija je sa EU 19. jula u Beogradu potpisala Memorandum o kritičnim sirovinama. Dokument predviđa cijeli proizvodni lanac – od kopanja litijuma u "Rio Tintovom" rudniku u Jadru, do proizvodnje baterija za električna vozila.
Poslije protesta u više desetina mesta u Srbiji, najmasovnije okupljanje protiv iskopavanja litijuma bilo je u Beogradu 11. avgusta. Protest je protekao bez većih incidenata. Nakon blokade jedne od željezničkih stanica u gradu uhapšena su trojica aktivista, koji su optuženi da su kršili javni red i mir. Pušteni su da se brane sa slobode.