IEMZ Kupol, podružnica ruske državne kompanije za oružje Almaz-Antey, razvio je i testirao novi model drona pod nazivom Garpiya-3 (G3) u Kini uz pomoć njihovih stručnjaka, navodi se u jednom od dokumenata o tome kako je Kupol početkom godine poslao ruskom Ministarstvu odbrane u kojem je izložio svoj rad.
Kupol je poslije naveo Ministarstvu odbrane da je moguće da pravi dronove, kao što je G3, u velikim količinama u fabrici u Kini, tako da oružje može da bude raspoređeno u „specijalnoj vojnoj operaciji” u Ukrajini, termin koji Moskva koristi za rat.
Kupol, Almaz-Antey i rusko Ministarstvo odbrane nisu odgovorili na zahtjeve za komentar za ovaj članak. Kinesko Ministarstvo spoljnih poslova je za Reuters saopštilo da nije upoznato sa takvim projektom, dodajući da ta zemlja ima stroge mjere kontrole izvoza dronova ili bespilotnih letjelica (UAV).
Fabian Hinz, naučni saradnik na Međunarodnom institutu za strateške studije, londonskom istraživačkom centru za odbranu, rekao je da bi isporuka bespilotnih letjelica iz Kine u Rusiju, ako se potvrdi, bila interesantan razvoj događaja.
„Ako pogledate šta je Kina do sada isporučila, to je uglavnom bila roba dvostruke namjene, komponente koje bi mogle da se koriste u sistemima naoružanja. To je do sada prijavljeno. Ali ono što zaista nismo vidjeli, barem javno, su dokumentovani transferi čitavih sistema naoružanja”, rekao je on za Reuters.
Semuel Bendett, viši saradnik u Centru za novu američku bezbjednost (CNAS), istraživačkom centru sa sjedištem u Washingtonu, rekao je da bi Peking oklijevao bude podložan međunarodnim sankcijama zbog pomaganja moskovskoj ratnoj mašini, i da je potrebno više informacija da bi se utvrdilo da Kina proizvodi ruske dronove za rat.
Američki State Department i ukrajinska vlada nisu odgovorili na zahtjeve za komjentar. Američki zvaničnici izrazili su zabrinutost prošle nedjelje zbog, kako su rekli, kineske podrške ruskoj ratnoj mašini, ali nisu dali detalje.
G3 može da pređe oko 2.000 km i da nosi do 50 kg, navodi Kupol u izvještajima ministarstvu. Uzorci G3 i nekih drugih modela bespilotnih letjelica proizvedenih u Kini dostavljeni su u Kupol u Rusiji na dalje testiranje, ponovo uz angažovanje kineskih stručnjaka, dodaje se.
U dokumentima nema imena kineskih stručnjaka za bespilotne letjelice koji su uključeni u projekat, a ni Reuters nije mogao da utvrdi njihov identitet.
Kupol je preuzeo isporuku sedam vojnih dronova proizvedenih u Kini, uključujući dva G3, u svom sjedištu u ruskom gradu Iževsku, prema dva odvojena dokumenta u koja je uvid imao Reuters, a to su fakture koje je Kupolu u ljeto poslala ruska firma za koju dva evropska obavještajna izvora kažu da služi kao posrednik sa kineskim dobavljačima. Fakture, od kojih jedna zahtijeva plaćanje u kineskim juanima, ne navode datume isporuke niti identifikuju dobavljače u Kini.
Dva obavještajna izvora navela su su da je isporuka uzorka dronova Kupolu prvi konkretan dokaz koji je njihova agencija pronašla da su bespilotne letjelice proizvedene u Kini isporučene Rusiji od početka rata u Ukrajini u februaru 2022.
Izvori su tražili da ostanu anonimni, kao i njihova organizacija zbog osjetljivosti informacija. Oni su također zatražili da se zadrže određeni detalji u vezi sa dokumentima, uključujući njihove precizne datume.
„Dvostruki standardi za prodaju oružja”
Izvori su Reutersu pokazali ukupno pet dokumenata, uključujući dva Kupolova izvještaja ministarstvu u prvoj polovini godine i dvije fakture, koji potkrijepljuju njihove tvrdnje o postojanju ruskog projekta u Kini za proizvodnju dronova za upotrebu u ratu u Ukrajini. Program nije ranije prijavljen.
U Kupolovim izvještajima ministarstvu nisu date preciznije lokacije za projekat. Reuters takođe nije mogao da utvrdi da li je Ministarstvo odbrane dalo kompaniji zeleno svjetlo da nastavi sa predloženom serijskom proizvodnjom. Peking je više puta negirao da su Kina ili kineske kompanije isporučile Rusiji oružje za upotrebu u Ukrajini, uz napomenu da je zemlja i dalje neutralna.
U odgovoru na pitanja Reutersu, Ministarstvo spoljnih poslova navelo je da pozicija Kine predstavlja kontrast u odnosu na druge nacije sa „dvostrukim standardima u prodaji oružja” za koje je rečeno da su „dolile ulje na vatru ukrajinske krize”.
Ministarstvo saopštilo da nema međunarodnih ograničenja u trgovini Kine sa Rusijom kada je odgovorilo na izvještaj Reutersa da je Kupol počeo da proizvodi vojnu bespilotnu letjelicu velikog dometa Garpiya-A1 u Rusiji koristeći kineske motore i dijelove. Novi dokumenti koji se ovdje pominju ukazuju na to da je državni Kupol otišao dalje tako što je nabavio kompletne bespilotne letjelice iz Kine.
I Rusija i Ukrajina se utrkuju da povećaju proizvodnju bespilotnih letjelica, koje su se pokazale kao veoma efikasno oružje u ratu.
David Albright, bivši inspektor za oružje u UN-u koji je na čelu istraživačke grupe Instituta za nauku i međunarodnu bezbjednost i koji je dosta pratio kinesku i rusku saradnju u proizvodnji bespilotnih letjelica, rekao je za Reuters da bi Kupol mogao da zaobiđe zapadne sankcije Rusiji postavljanjem proizvodnog pogona u Kina gdje bi mogao da pristupi naprednim čipovima i stručnoj pomoći.
Bendett iz CNAS pak kaže da Peking ima razloga da pažljivo postupa.
„Ako fabrika zvanično postoji i proizvodi bespilotne letjelice za Ruse, izlaže Kinu nekim od ozbiljnijih efekata sankcija, tako da nije jasno u kojoj mjeri bi Kina bila voljna da se izloži”, navodi Bendett.
Može da se poredi sa američkim dronim Reaper?
G3 je unaprijeđena verzija drona Garpija-A1, navodi se u Kupolovim izvještajima poslatim Ministarstvu odbrane. Oni su rekli da su ga redizajnirali kineski stručnjaci koji su radili nacrte Garpiya-A1.
Kupol je naveo da će u roku od osam mjeseci projekat u Kini biti spreman za proizvodnju drona REM 1 za napad, kineskog dizajna, nosivosti od 400 kg. Dva evropska obavještajna izvora rekla su da bi ovaj sistem bio sličan američkom dronu Reaper.
Izvori tvrde da je druga ruska firma pod nazivom TSK Vektor radila kao posrednik između Kupola i kineskih dobavljača u projektu. Navode i da su ruske firme sarađivale sa kineskom kompanijom Redlepus TSK Vektor Industrial, sa sjedištem u Šenženu, bez preciziranja Redlepusove uloge.
TSK Vektor i Redlepus nisu odgovorili na zahteve za komentar.
Drugi dokument u koji je uvid imao Reuters otkriva planove koji uključuju Kupol, TSK Vektor i Redlepus da uspostave zajednički rusko-kineski centar za istraživanje i proizvodnju dronova u specijalnoj ekonomskoj zoni Kašgar u kineskoj provinciji Sinđang. Reuters nije mogao da utvrdi ko je napravio dokument, koji je nosio logotipe tri kompanije, niti da identifikuje kome je namijenjen.
„Moderna baza za istraživanje i proizvodnju bespilotnih letjelica površine 80 hektara mogla bi da proizvodi 800 dronova godišnje”, navodi se u dokumentu. Nije dat vremenski okvir kada će biti operativan.
Prošle nedjelje, ruski predsjednik Vladimir Putin rekao je da je njegova vojska dobila oko 140.000 dronova 2023. godine i da Moskva planira da udesetostruči taj broj ove godine.
„Ko brže reaguje na zahtjeve na bojnom polju pobjeđuje”, rekao je on na sastanku u Sankt Peterburgu o proizvodnji dronova.