Indeks klijentelizma u medijima rezultat je višegodišnjeg projekta MEDIA CIRCLE, a predstavlja mehanizam koji promatra medijsko okruženje i odnose između politike, ekonomskih centara moći, medija i građana.
Indeks se temelji na podacima koje posjeduje država, odnosno primarnih podataka na temelju percepcije.
Iako se za sve zemlje u kojima je mjeren (Hrvatska, BiH, Srbija, Crna Gora, Makedonija i Rumunjska), Indeks klijentelizma u medijima pokazao negativnim, u slučaju BiH, situacija je najlošija.
Indeks klijentelizma u medijima
Ono što je zabrinjavajuće jeste da je medijska slika u svim ovim zemljama izrazito negativna, što znači da klijentelizam u medijima, odnosno zarobljenost medija od strane politike, financijskih i drugih interesnih lobija jako velika, kaže Munir Podumljak, izvršni direktor udruge Partnerstvo za društveni razvoj i direktor projekta Media circle.
„To je dovelo do devijacija informacija koje dolaze do građana, a to konsekventno dovodi do devijacija koje se vide u rezultatima izbora i načina na koji funkcionira politika“, ističe Podumljak.
Dodaje da uzrok gotovo uvijek leži u težnji politike da zadrži moć tako što će imati kontrolu nad medijima.
Munir Podumljak: Politika je zarobila medije
„Već dvadeset godina se ide u direktnu kontrolu ove moći putem kupovine tih medija, putem kontrole javnih servisa, putem davanja prilika da te medije kupe oni koji su njima bliski. Iz te moći i naravno zbog loše ekonomske situacije, mediji se sami po sebi se nisu više mogli oduprijeti takvoj težnji zbog čega je došlo do toga da su mediji, novinari i urednici jednostavno slegli ramenima i postali dio cijele te priče“, navodi Podumljak.
Urednici i novinari moraju znati da postoje profesionalni standardi koji ih apsolutno obavezuju da rade svoj posao profesionalno, a da se diktat koji dolazi iz politike, mora prekinuti, kaže Lejla Bičakčić, direktorica Centra za istračivačko novinarstvo (CIN).
Lejla Bičakčić: Diktat od strane politike mora se prekinuti
„Nažalost, danas imamo situaciju da se u medijima vrlo jasno vidi da oni prihvataju tu političku spregu da kao što je BiH tretirana kao zarobljena država, tako i medijska scena to prati. Borba mora doći izvana, uz međunarodnu i ekspertsku pomoć kao i zakonski okvir, no međutim da bi se on napravio, borba mora početi i iznutra“, ističe Bičakčić.
Mediji se uglavnom financiraju kroz izdvajanja iz državnih budžeta, raznih vrsta grantova, no većina njih financira se kroz marketinške usluge. Međutim, problem nastaje kada oni koji plaćaju reklame, diktiraju ono šta će se objaviti.
Ne bi bio problem da je to financiranje samo u domenu reklama, međutim problem su intervenicije u uredničkim sadržajima, kaže Borislav Vukojević sa Fakulteta političkih nauka u Banja Luci.
Borislav Vukojević: Problem je uplitanje u uredničke sadržaje
“Mi imamo danas tekstove koji su ustvari PR tekstovi i koji se nalaze u uredničkom sadržaju, a nerijetko i na naslovnim stranama. Nije problem da se reklamiraju od oglašivača ukoliko to ostane u domenu reklame, ali čim to pređe u urednički sadržaj, onda to automatski postaje propaganda”, zaključuje Vukojević.
MEDIA CIRCLE projekt je koji se financira iz Instrumenta pretpristupne pomoći Europske unije (IPA) Civil Society Facility (CSF) i sufinancira od strane Ureda za udruge Vlade Republike Hrvatske.